Генрых Далідовіч - Свой дом

Ш р а н к (па-ранейшаму без эмоцый). Я не ўпаўнаважаны, пан капітан, гаварыць на гэтую тэму.

A ў т о р а к (узрушана, але стрымана). Я папрашу, пан паручнік, перадаць свайму камандаванню наш маніфест, які мы сёння аб'явілі свайму народу,— дастаў з кішэні i падаў госцю паперыну са словамі «Першай Устаўной Граматы да народаў Беларусі».— А што да вашай просьбы, я тэрмінова перадам яе ў Народны сакратарыят.

Ш р а н к (пачуўны гэтае «а што да вашай просьбы», упершыню ўсміхнуўся, прыплюшчыўшы вочы i крывячы вусны. Пасля падняў левую руку, адхіліў кончык рукава і, зірнуўшы на гадзіннік, сагнаў з твару i гэтую, мусіць, прыемную яму ўхмылку, зноў строга прамовіў). Праз паўтары гадзіны, пан капітан, тут, на гэтым пероне, мы чакаем ваш славуты хлеб-соль...

Аўторак ад такой нахабнасці нічога не мог адказаць, толькі моўчкі, сцяўшы вусны, казырнуў — пасланец ужо назначанага мінскага нямецкага гораданачальніка задаволіўся, i, таксама ўскінуўшы руку, крутнуўся, i падаўся да паравоза.

Калі візіцёры-разведчыкі ад'ехаліся, каб усцешыць сваё камандаванне, што «Мінск каля нямецкіх ног», Адась Аўторак не вытрываў i пры падначаленых, якія нічога не зразумелі з ix адмысловай перамовы, але былі прыгнечаныя ад убачанай ухмылачкі пямецкага афіцэра, узарваўся:

— Ашчаслівіў! Старымі тэўтонскімі замашкамі!

2.

Роўна праз паўтары гадзіны, як кажуць, цюцелька ў цюцельку, на Віленскі вакзал важка прыпоўз доўгі цяжкі цягнік, на паравозе якога развейваўся чырвона-бела-чорны, з вялікім чорным арлом германскі сцяг. З вокнаў, з тамбураў, шчыльпа прыткнуўшы твар да твару, выцікоўвалі вайскоўцы. Іхнія твары былі засяроджаныя i строгія. Ці то важнічалі, ці то выяўлялі свой звычайны характар, які ішныя народы лічаць за нямецкую пыху.

Цягнік суцішваў i суцішваў ход, пасля торгнуўся, заляскаў жалеззем i ўрэшце запыніўся. Нейкі час ніхто не саступаў з яго; толькі праз хвіліну-другую ў вагоне, што стаў якраз насупраць увахода ў вакзал, адчыніліся дзверы, i ў праёме паказаўся высокі i мажны мужчына ў чаравіках, цемнаватых штанах з чырвона-залатымі лампасамі, у дыхтоўным шынялі з двума радамі бліскучых гузікаў, з бліскучымі пагонамі i высокай фуражцы. Пажылы, з бухматымі светлымі вусамі, сінявокі.

Ён спачатку падняў вочы на вастравежавы другі наверх вакзала: там, на яркіх шпілях (на адным з якіх вісеў бела-чырвона-белы сцяг), на даху са светлай бляхі, на белых узорыстых карнізах i ў трох вузкіх, але доўгіх вокнах, гулялі ранішнія маладыя, вясёлыя сонечныя промні. Першы ж, выцягнуты ўздоўж пуцей наверх асвятляўся яшчэ скупа, густа рудзеў ад некалі чырвонай, а з часам пабурэлай цэглы, а на гладкім шэрым пероне ўлёгся цень ад вагонаў, падзелены клінкамі — ад прасветаў паміж вагонамі. Агледзеўшы чужы сцяг ды сонечны верх вакзала, генерал апусціў позірк па людзей: на саліднага, у чорным паліто з рыжым бабровым каўняром i бабровай шапцы Скуранога з кіёчкам, на шарэнгу маладых дзяўчат у фіялетавых андараках з бела-чырвона-зялёна-сінімі палосамі, у белых, з чырвонымі арнаментамі фартухах i рукавах, сініх гарсэтах ды белых з чырвонаю вышыўкай намітках — самая сярэдняя дзяўчына ўрачыста i годна трымала на белым, з чырвонымі ўзорамі ручніку бохан хлеба з салонкаю. Пасля важны госць агледзеў генерала Пухальскага у зялёным казакіне з корпуса Доўбар-Мусніцкага, палкоўніка Еўзікава ў шынялі i папасе, цывільных Абадзінскага i Ванштэйна, абодвух у капелюшах i з акулярамі, а таксама гурт пасланцоў ад усіх мінскіх слаёў, што тоўпіўся ззаду, пры самым вакзале. Апроч Еўзікава, больш ніхто з Народнага сакратарыята сюды не прыйшоў; сам падахвоціўся прывітаць немцаў «ад імя тутэйшых нацыянальных сіл» Скураны, які добра ведаў нямецкую мову i якога маглі тыя ведаць як былога важнага саноўніка; Народны сакратарыят у гэтыя пікантныя хвіліны рашыў застацца ў цяні. Тым больш што было нямала тых, хто рашуча адмовіўся кланяцца, як яны сказалі, заваёўнікам.

Генерал паволі апусціўся на перон — за ім услед пачалі выходзіць старэйшыя афіцэры з гэтага класнага, з іншых вагонаў.

— Гутэн таг, майнэ Гэррэн! [ 6 6 Добры дзень, панове! ] — заззяўшы, нібы артыст, высокі армейскі нямецкі чын казырнуў Скураному. Пасля напружыўся і, цяжка падбіраючы словы, дадаў: — Я віншуй вас, панов'е, з вызваленьне... бальшавіц... ярма!

Усцешыўся, што выгаварыў загадзя завучанае на памяць, i зусім па-прыяцельску падаў руку невысокаму, таксама шчодраму на артыстычную ўсмешку бываламу саноўніку Скураному.