Генрых Далідовіч - Свой дом

Калі яе брат Пятрусь разам з іншымі міліцыянерамі падаўся пехатою на ўсход, на Смаленск, Волька адразу ж загарэлася вяртацца дадому, у Янкавіны.

Ён угаворваў застацца ў горадзе, даць у царкве на запаведзь i перайсці жыць да яго, але яна не згадзілася, змусіла ісці на вакзал — браць білет на стаўбцоўскі цягнік. Але выехаць з Мінска ёй не ўдалося: на станцыі сказалі, што цягнікі на Стоўбцы ўжо не ходзяць. Той бок ужо з тыдзень акупаваны немцамі. Волька паплакала ад адчаю, пакаялася, што ў такі вірлівы час уздумала падацца ў свет, а пасля пабрыла разам з ім, аддаўшы свой лёс у яго рукі...

Нямкевіч ціха падышоў. Гарэзна абняў Вольку i цмокнуў у шчаку. Яна ўздрыгнула ад нечаканасці, але сёння ўжо не папікнула, што вось такое вытварае на людзях. Праўда, на пацалунак не адказала i позіркам з ім не спяшалася сустрэцца — канечне ж, ад маладога сораму з-за таго, што адбылося ў ix у пазамінулую ноч...

— Гэта — я,— прашаптаў, тулячы сваю шчаку да яе.

— Ды чую, што ты...— адказала. Здаецца, не вельмі каб весела.

— Шмат чакала? — запытаў з віною.

— Не.

Адпусціў. Яна на міг падняла на яго вочы i тут жа сарамліва адвяла ix. Пайшлі. Да блізенькай Багадзельнай — насупраць, на гмаху Польскага банка, вісеў бел-чырвона-белы сцяг. Такія ж сцягі вунь па ўсёй цэнтральнай Захараўскай вуліцы. З тумбаў, як паспеў ужо заўважыць, паздзіраны старыя, савецкія афішы, аб'яўкі i сям-там ужо наклеены розныя лісткі на беларускай мове.

— Выбачай,— папрасіў.— Сустрэў сябрука, перакінуліся словам-другім.

— Я не злуюся па цябе,— адразу ж зразумела яго тон.— Я... Ну, брыдка мне...

— Чаго?

— Гуляю, гультую...

— Адпачні,— паспрабаваў супакоіць яе.— Хіба мала ўжо нагаравалася на полі, на сенакосе альбо дома?

— Там цяжка было, а тут разлянуюся...— Усміхнулася. I дакорліва паматляла галавого,— Божа, колькі люду не робіць, a ўдзень бадзяецца па вуліцы?! Хто ix толькі апранае i корміць?!

— Каб ты ведала, сярод гуляк не толькі дармаеды. Наадварот, шмат тых, хто недзе працуе,— патлумачыў,— У вёсцы ўзімку людзі сядзяць па хатах, а тут любяць пашпацыраваць, пачуць навіны альбо што-небудзь купіць.

— I яшчэ...— Прамовіла Волька i не дагаварыла.

— Што — «яшчэ»?

— Пакуль стаяла адна, дык аж двое падышло. Адзін — малады, лупаты, a другі — пажылы, жывацісты. «Барышня, вы не мяня паджыдаеце?»

— Дык гэта ж добра!

— Што — «добра»?! — здзівілася. Аж падняла свае густыя броўкі.

— Паглядная, стройная ты ў мяне!

— От кажаш...— Нібы папікнула, але, здаецца, усцешылася, што ён якраз вось так сказаў. Але не ўтрывала, зноў напала на горад: — Шмат спакусы ўсякай — шмат i распусты...

— Пажывеш тут болей — зменіш думку. Вось паглядзіш.

Трошкі паблукалі па Багадзельнай вуліцы (як ён у душы ні хацеў, але Волька па прыкладзе гарадскіх кабет не асмельвалася ўзяць яго пад руку), з любасцю паглядзелі на Петрапаўлаўскую царкву, дзе яны былі пазаўчора, блаславіліся, каб стаць мужам i жонкаю, а пасля зайшлі ў кінатэатр. Спачатку патупалі ў фае, дзе яшчэ раз агледзелі знаёмыя ўжо здымкі модных замежных кінаакцёраў, а таксама карціны мінскіх мастакоў, а пасля падаліся ў залю — досыць вялікую, з мноствам радоў крэсел, скупа асветленую і, як адчувалася, халодную. Відаць, новы гаспадар, Лідскі — кажуць, далёкі сваяк Лідскага-літаратара, які цяпер вяшчае ў Петраградзе — эканоміў на святле i цяпле.

У залі было не шмат люду. Лічы, усе маладыя. Найбольш дзяўчаты. Нямкевіч з Волькаю селі ззаду ўсіх.

— Не глядзі так...— папрасіла яна, намагаючыся сядзець струнка i засяроджана пазіраць на сцэну.

— Чаму?

— Няёмка... Падумаюць абы-што пра мяне...

— Няхай думаюць. Яны не ведаюць жа нас, а мы — ix!

— Сяроўна...

Неўзабаве патухла святло, над іхнімі галовамі застракатаў апарат — ад яго на белую шырму на сцэне паласнуў светлы пук. Спачатку на шырме абазначыўся чатырохкутнік, a ў ім усё мільгала, перакрыжоўвалася, а то i выбельвалася да рэзі ў вачах, што Волька i сёння аж закрылася далонню, а потым мітусня запынілася i з'явіліся літары. Тут жа задрынкаў на піяніна схаваны за шырмаю музыкант, а пазней, калі пачалі паказвацца на экране людзі, іграў то хутка i гучна, то ціхенька — у лад таму, што адбывалася ў кіно.

— Што гэта за паны? — запытала Волька.

— Невысокі барадаты вайсковец — цар Мікалай, кабета ў белай сукенды i капялюшыку — царыца, а за імі — усякія паны,— адказаў ён, у душы абураючыся, што гэты Лідскі паказвае сёння не падакляраваны замежны фільм, a выцягнуў на свет з запечка кіно пра таго, хто ўжо адрынуты самой гісторыяй. Непрыемна, нават прыкра пазіраць цяпер, як цар з царыцаю самаадрачона моляцца, нібы міла гладзяць па галовах дзяцей, як іхняя світа шыкоўна балюе, бессаромна зводзіць народнае дабро.