Генрых Далідовіч - Свой дом

Калі яны перамовіліся i чырвоным алоўкам правялі мяжу, падзяліўшы горад, лічы, на дзве палавіны («Ці будзе мець якую-небудзь сілу гэтая, на першы погляд, джэнтэльменская дамова?» — з трывогаю падумаў Лашковіч, акідваючы позіркам з-пад акуляраў шматлікае польскае коннае войска), Еўзікаў загадаў сваім людзям адкаціць i аднесці ўбок нацэленыя на дарогу гарматы ды кулямёты, разбіраць барыкады.

— Ведаеце, панове, вы мяне здзівілі! — ужо зычліва ўсміхнуўся пазней генерал, калі спешыўся i рукаўся з імі.— Па-першае, у вас шмат высокіх мужчын! Я ўяўляў па вашых земляках, што ў нашым корпусе: вы нізкія i каржакаватыя. Аж вы ладныя хлапакі! Hi адна армія не адмовілася б ад такіх малайцоў! Па-другое, надта ж скора вы зарыентаваліся! Мы, чэсна сказаць, не чакалі такога вашага спрыту!..

5.

Назаўтра, надвячоркам, Нямкевіч i Baciлевіч у дамоўлены час зноў прыйшлі на сустрэчу ў скверык каля Саборнай плошчы.

Учора нікога тут не дачакаліся. Але вось цяпер каля заснежанага кветніка тупаўся чалавек — шчуплы, гонкі, сутулаваты, у кароткім густа нацёртым цэглаю кажушку i заечай аблавушцы, бледны i з вялікімі сумнымі вачыма. Алесь Нядоля. Паэт, былы эсэр, а цяпер грамадовец.

Сустрэў ix з юнацкай сарамлівай усмешкаю, першы падаў руку.

— «Вы не чакаеце прывітання ад свайго дзядзькі?» — са здзіўленнем, але разважліва, слова ў слова паўтарыў завучаны пароль Васілевіч.

— «Мой дзядзька павінен сам прыехаць»,— як i трэба, адказаў Нядоля. Зноў усміхнуўся. Прыязна, цёпла. Ад таго, што гэтак глыбока ўразіў ix.

— Ты — патайны бальшавік? — адразу пецярпліва атакаваў яго цікаўны Васілевіч.

— Больш сустракацца тут не будзем...— стрымана зусім пра іншае сказаў Нядоля, i Васілевіч адразу ж астыў, адчуўшы, што часамі не варта лішне пытацца.

Нядоля ж хітнуў галавою на былы губернатарскі дом, над дзвярыма якога ўжо вісеў бела-чырвона-белы сцяг:

— Мае з вамі інструктары не прадбачылі, што якраз насупраць будуць вокны «Беларускай камендатуры»... Па-другое, да Еўзікава просіцца былы агент ахранкі Сінілаў — кажуць, вельмі хітры ліс. Так што трэба быць асцярожнымі.

Прамовіў i павёў ix са скверыка да будынка былога акруговага суда, дзе ў свой час судзілі i Лашковіча, i Нядолю, i яго, Нямкевіча, адтуль — па схілістай вуліцы, пасярод якой была расчышчаная палоса для конкі, уніз, да Свіслачы.

— Сыходзіцца будзем вось тут, каля гэтай вярбы,— неўзабаве ляпнуў далонню па старым нізкім, раскідзістым, з патрэсканай карою дрэве, у шчыліны якога хтосьці панатыкаў спаленыя запалкі i паперкі ад цукеркаў.— Ну, а цяпер пару слоў пра тваё нецярпенне, Сымон. Не, хлопцы, я не бальшавік. Але я паверыў ім i хачу спрыяць іхняй задуме. Для падпольнай работы яны пакінулі не толькі нас. Вы будзеце трымацца за мяне, я — за іншых, а тыя будуць трымаць сувязь са Смаленскам i Масквою.

Пайшлі ўздоўж няроўнага, спаласаванага дзіцячымі санкамі свіславіцкага берага.

— Наш з вамі клопат такі,— па хаду расказваў Нядоля.— Будзем сачыць за кожным крокам Доўбар-Мусніцкага, нямецкага камандавання, а таксама за тымі нашымі, хто пачне хаўрусаваць з акупантамі. Як бачыце, гэтыя суткі ў горадзе напружана, легіянеры фанабэрацца, бывае, нават раззбройваюць нашы патрулі на нашым жа баку, рабуюць, але на большае не лезуць. Не з-за вялікай любові да Народнага сакратарыята, a з-за боязі да немцаў. Ведахоць: тыя прыгрэлі Віленскую раду, не супраць пагуляць i з намі ў Мінску.

Дайшлі да гарбаватага моста, па якім у гэтыя хвіліны белы, у чорныя яблыкі конь шпарка цягнуў фаэтончык на санях, павярнулі назад. Можа, i ўсе падумалі пра тое, што сёння ў горадзе зноў, нібы з-пад зямлі, з'явілася шмат фаэтонаў, багата апранутых людзей, i Мінск з пурытанскага пачынаў вяртаць ранейшую губеранскую пампезнасць. Але ўголас ніхто пра гэта не сказаў. Сапраўды, у кожнага побыту свае манеры, свая філасофія i псіхалогія.

— Значыць, вы ўжо заўтра павінны прыйсці ў Народны сакратарыят,— вучыў Нядоля.— Пакайцеся, папрасіце даравання. Трэба, каб вы зноў былі тут. Хоць бы радавымі руху.— Нечакана адышоў убок, закашляўся (кажуць, i ён хворы на сухоты. Ix наўмысна прывілі яму ў маскоўскай турме). A калі вярнуўся, дадаў: — Пакуль што настрой у Народным сакратарыяце супярэчлівы. Адны — за цесны саюз з Доўбар-Мусніцкім, «апалячаным беларусам», другія — з «моцнай Германіяй», трэція — з Расіяй, не зважаючы на выбрыкі Мяснікова, чацвёртыя — супраць усіх, толькі за сябе. Нам трэба трапіць ва ўсе фракцыі. Да германафілаў, думаю, варта прымкнуць табе, Сымон.