Генрых Далідовіч - Свой дом

— Добра!

Здаецца, спакойна слухалі грамадоўцы i саюзнікі-эсэры, а вось новыя «прыяцелі», як заўважыў Лашковіч, перажываюць хваравіта: хмурны, з навіслымі чорнымі бровамі лідэр мінскіх меншавікоў-падпольшчыкаў Пайкес нервова прыкусіў губу, эсэраўскі важак Шумскі зацерабіў рыжую бародку, а Ванштэйн у душы раўніва, а на выгляд паблажліва ўхмыльнуўся: бач, як шпарка лапатнікі рвуцца з гразі ў князі!

— Якое ваша слова, спадары? — зноў ажыўлена запытаў Баравік.

— Не спешите ли? — падаў голас Пайкес.— Ведь неизвестно, что скажут немцы...

— Відаць, што пан Пайкес доўга сядзеў у пограбе, не вылазіў на свет...— нечакана па-беларуску загаварыў Ванштэйн.— Здаецца, толькі ён адзін не ведае, што спадар Аўторак разам з іншымі калегамі не хаваўся, быў на мірных перамогах у Брэсце, здолеў словам-другім перакінуцца сам-насам i з немцамі. Калі савецкая дэлегацыя не прызнала беларускую, то нямецкая, наадварот, сустрэла прыхільна, дазволіла аб'явіць дэкларацыю, дзе патрабавалася прызнаць Беларусь як дзяржаўную адзінку... Так што, пан Пайкес, цяпер немцы ставяцца перад дэ-факта...

Пайкес звяў. Баравік пераможна ўсміхнуўся:

— Якія яшчэ будуць пытанні, парады? Мы, не ў прыклад Мяснікову ды Ландару, нікому не затыкаем рот, не навешваем ярлыкі!

Руку падняў Шумскі, адзін з нядаўніх заядлых ворагаў. Цяпер, чырвоны, узбуджаны, ён крактануў раз-другі, а пасля загуў:

— Во-первых, нужно более четко сказать об общих нынешних усилиях наших партий, а во-вторых, подчеркнуть, что мы желаем сохранить и упрочить революционные демократические завоевания...

— Што яшчэ? — запытаў Баравік, на хаду тое-сёе папраўляючы ў напісаным Лашковічам.

— Лично я хочу знать яснее: какими видит Народный секретариат взаимоотношения с немцами? — зноў падаў голас Шумскі.

— Трэба ясна сказаць нашым сялянам пра зямлю,— услед за ім прамовіў засяроджаны, худы Нядоля.

— Мы не можам, спадары, адразу ўсё патлумачыць,— ухіліста i абачліва прамовіў Баравік, абводзячы ўсіх позіркам.— Спачатку мы абнародуем наш погляд на цяперашнюю сітуацыю. I землякам, i немцам. Пасля абнародуем i больш канкрэтную праграму. А што датычыць немцаў, то мы павінны быць абачлівыя з імі, але заадно i патрабаваць свайго...

— Я згодны,— падняў руку Ванштэйн.— Але ад сябе прашу: скажыце, калі ласка, адно-другое слова, што дакляруеце іншародцам нацыянальна-персанальную аўтаномію.

— Што — расчляніць Беларусь на астраўкі? — успыхнуў, ускідваючы бровы на круты лоб Пячэрскі.

— Вы ж, паважаны, добра слухайце,— спакойна адказаў яму Ванштэйн.— Я не гавару пра нацыянальна-тэрытарыяльную, a толькі пра нацыянальна-персанальную аўтаномію. Гэта значыць, я, іншыя нацмены павінны ведаць: вы, беларусы, стаўшы пануючым народам, не будзеце прыгнятаць, асімілёўваць нас, як мы ўсе асімілёўваліся дасюль. I другое. Трэба не замінаць, каб адраджаліся органы Часовага ўрада — Мінская гарадская дума i Мінская губеранская земская ўправа. У знак падзякі, думаю вы будзеце мець ад нас значную помач.

— Як я разумею, вы марыце найперш аднавіць сваю ўладу, верную экс-старшыні Керанскаму? — запытаў высакалобы, вусаты Жытнік.— А нас, каранных, зноў адніхнуць убок?

— Я так не мару,— памякчэў, расшпіліў на сабе шыкоўнае паліто Ванштэйн,— Па-першае, цяпер якраз вы ў сіле, а па-другое, я за тое, каб мы ўсе разам фарміравалі беларускую дзяржаву. Як i напісана ў накідзе, на сумесным Усебеларускім Устаноўчым Сойме, скліканым на самай дэмакратычнай аснове.

— Як для нас, дык дагэтуль не было i знаку дэмакратыі, а як для некага, то мы павінны быць звыш шчодрыя! — забурчаў Жытнік.

— Такая ўжо наша планіда...— пахітаў галавою Баравік, а пасля Ванштэйну: — Народны сакратарыят абдумае вашу просьбу.— I да ўсіх: — Ну, а цяпер, спадары, давайце паслухаем новую рэдакцыю Першай Устаўной Граматы.

Усе згадзіліся. Баравік важна, як i трэба міністру, пачаў чытаць:

«Родная старонка наша апынулася ў новым цяжкім стане. Дзе цяпер улада, што была тут, няведама, мы стаімо перад тым, што край можа быць заняты нямецкімі войскамі. Мы павінны ўзяць свой лёс ва ўласныя рукі. Беларускі народ павінен здзейсніць сваё права на поўнае самаазначэнне, а нацыянальныя меншасці — на нацыянальна-пэрсанальную аўтаномію. Правы нацыі павінны знайсці сваё здзяйсненне шляхам склікання на дэмакратычных асновах Устаноўчага Сойму. Але i да склікання Устаноўчага Сойму ўся ўлада на Беларусі павінна належаць тым народам, якія на ёй жывуць, Выканаўчы камітэт Рады першага Усебеларускага з'езду, папоўнены прадстаўнікамі рэвалюцыйнай дэмакратыі нацыянальных меншасцяў, здзяйсняючы мэты З'езду, абвяшчае сябе часовай уладай на Беларусі для кіравання краем i склікання, як можна хутчэй, Усебеларускага Устаноўчага Сойму на аснове агульнага, простага, роўнага, тайнага i прапарцыянальнага выбарчага права для ўсякага дарослага, ня лічачыся з нацыянальнасцю, вызнаннем i родам. Часовую народную ўладу краю, якая ставіць сабе мэтай абарону i зацверджанне заваяванняў рэвалюцыі, будзе здзяйсняць створаны намі Народны сакратарыят Беларусі, які ад гэтага дня пачаў выконваць свае абавязкі. Пэрсанальны склад сакратарыяту будзе апублікаваны пасля».