Генрых Далідовіч - Свой дом

Расшпіліў гузік на шынялі, прасунуў пад яго руку i дастаў невялікі канверт. Падаў хмурнаму Калмановічу.

— Мы вам ужо ўсё сказалі на гэты конт,— не беручы канверта, прамовіў той.— A слоў сваіх, як ведаеце, мы на вецер не кідаем.

— Тады мы мусім спыніць перамовы,— з выклікам сказаў Аўторак, паклаў на стол свой канверт, казырнуў i па-страявому павярнуўся. За ім моўчкі падаліся i цывільныя.

— Ну, такую тваю! — вылаяўся Мяснікоў.— Дарэмна мы цацкаліся дагэтуль з імі, не выкасілі як след!

— Што будзем рабіць, таварышы? — запытаў Ландар.— Можа, кінем ім адчапное?

— Hi ў якім разе! — заявіў Мяснікоў.— Мы самі не толькі ўмацуем ix, але i зробім у абывацельскіх вачах героямі!

— Але ж i затрымлівацца небяспечна,— паразважаў уголас Ландар.— Увойдзе ў горад Доўбар-Мусніцкі — абкружыць i асадзіць. Не возьме сам, дык датрымае да прыходу немцаў.

I тут, нібы на нейкай дамове, пачуліся далёкія вінтовачныя стрэлы — спачатку хлёсткія, адзінокія, а пасля ўсё часцейшыя i бязладныя. Мусіць, хтосьці страляў у запале i апантанасці. Вось нават захлебястаў кулямёт. Ландар падняў вочы на свайго каменданта — той моўчкі шпарка падаўся на двор. Адтуль нечакана засвістала блізкая станцыйная вадакачка. Неўзабаве ёй у адказ з гнятлівым выццём абзыўнулася некалькі паравозных гудкоў.

— Тэрмінова трэба здабыць паравоз,— задумліва прамовіў Ландар, — Любымі сродкамі.

— Выйсце бачу адно,— рашуча сказаў Мяснікоў.— Яны — нам ультыматум, а мы — ім!

— Які — наш? — запытаў Ландар.

— Навесці гарматы, кулямёты з браневіка на горад і, калі не дадуць паравоза, адкрыць агонь!

— Ты добра ўсведамляеш, што ты раіш? — усклікнуў у ражаны такою думкаю Ландар.

— А што параіш ты? Аддаць казну i прыехаць у Смаленск з голымі рукамі? Сустракайце: мы — абласны ўрад, але толькі без капейкі!

Усе змаўчалі, абдумваючы тое, што сказаў Мяснікоў.

— Іншага рэальнага выйсця я не бачу...

Вярнуўся камендант Савета, адразу з парога сыпнуў навіною:

— Ужо на Петраградскай сутыкпуліся беларускія i польскія нацыяналісты. Адны i другія спрабуюць да ўварвання Доўбар-Мусніцкага авалодаць Мінскам. Неўзабаве, таварышы, яны могуць атакаваць i станцыю, наш цягнік. Я ўзмацніў ачапленне, загадаў паставіць на гарышчы станцыі кулямёт, але... У ix, адчуваецца, таксама шмат зброі...

— Дачакаемся! Даперамаўляемся! — прыстрашыў Мяснікоў.

— Не, таварышы, абстрэл горада — гэта самая крайняя мера,— сказаў Ландар.— Агнём мы разбурым не толькі Мінск — найперш веру ў нас.

— А яны нас не пашкадуюць!

— I ўсё ж трэба дабівацца свайго мірным шляхам,— прамовіў Ландр i падаўся да выратавальнага тэлефона.

Але не паспеў падняцъ трубкі — зноў заявіліся тыя трое з чыгуначнага камітэта.

— Мы вылучаем новыя ўмовы,— казырнуўшы, сказаў знаёмы ўяад Адась Аўторак.— Народны сакратарыят больш дакладна падлічыў, колькі вы за сто дзён свайго панавання вінныя народу. Каля трыста тысяч. Аддасцё цяпер жа — праз паўгадзіны будзеце мець новенькі паравоз,— а пасля знарочыста прыстрашыў: — Перасцерагаю: наша разведка дакладвае, што мінскія ўскраі ўжо займае конніца Доўбар-Мусніцкага...

— А пяцьсот тысяч не хочаце? — ускіпеў Мяснікоў.— Ці мільён?

— Глядзіце самі,— нібы са спачуваннем, а на самай справе з пагрозаю зноў падаў голас паўвайсковец.— Больш мы сюды не прыйдзем, ушчуваць альбо прасіць не будзем. A паколькі мы з Доўбар-Мусніцкім саюзнікі, дык, можа, i ўжывём супраць вас зброю...

Акінуўшы ўсіх позіркам (ці не напужаліся?), Аўторак зрабіў працяглую псіхалагічную паўзу, а пасля, бачачы, што вялікага страху не нагнаў, зноў фарсіста казырнуў і, падаючы сам сабе годнасці, пакінуў станцыю.

— Проста на вачах нахабнеюць! — паматляў галавою Мяснікоў.— А мы цырымонімся...

— Што ж, ты кажаш праўду,— пахітаў галавою i Калмановіч,— Калі яны злучацца з рэгулярным польскім войскам, то гэта — ужо не жарты,— Павярнуўся да Мяснікова: — Што ж, перамовы спыняем. Рыхтуй, галоўнакамандуючы, апошнюю тут баявую аперацыю...

— Вось гэта па-дзелавому! — супакоіўся, нават узрадаваўся той i шустра падаўся да Вайсдорфа — начальніка аховы цягніка.

Ландар i Калмановіч замаўчалі. I адзін, i другі ўзбуджана, гнятліва захадзілі ў розных накірунках i позах па кабінеце: Ландар церабіў сваю бародку, а Калмановіч прасунуў руку пад вопратку i мацаў грудзіну — там, дзе трывожна білася сэрца. А час між тым бег. Вось мінулася апоўнач, пайшло на новы дзень.

Зазваніў тэлефон.

Трубку падняў найбольш блізкі да апарата Калмановіч — з падпухлымі ад бяссоння вачыма, але рэзкі, нервовы.