Генрых Далідовіч - Свой дом

Неўзабаве, пасля дазволу, сюды зайшоў рослы дзяцюк у валенках i рыжым кажуху. Яго — ужо пры Лашковічу — пасылалі да Еўзікава.

— Ну, што там? — нецярпліва запытаў Аўторак.

— Яны трымаюць губернатараў дом, клічуць туды. Палякі шныраць па ўстановах, шукаючы грошай, чакаюць легіянераў i страшаць, што возьмуць горад у свае рукі. Камісары i іхнія сем'і збіраюцца на вакзале. Станцыю абараняюць з усіх бакоў сваімі вернымі салдатамі.

— Дзякуй, браце,— матлянуў галавою Аўторак. A калі той выйшаў, дадаў: — Ну, што ж, спадары, прыйшоў час зноў выйсці на святло. Хадзем законна займаць былы губернатарскі дом i кіраваць ужо адтуль. Так вам загадвае сам лёс. Па дарозе i ўжо ў Народным сакратарыяце пакумекаем, як но настроіць супраць, але i стрымаць легіянераў, як правесці камісараў...

Разам з усімі падняўся i Лашковіч, збіраючыся таксама ісці на былую Саборную плошчу.

— Заставайся тут у цяпле, Максіме,— зычліва, а можа, каб неўпрыкмет i адхіліць яго ўбок, сказаў Аўторак.— Прымай тут нашых людзей i адсылай да нас, а заадно пішы зварот да народаў Беларусі. Трэба ўжо заўтра-паслязаўтра абнародаваць яго. Пішы проста, шчыра, як ты гэта i ўмееш.

Лашковіч паслухаў, застаўся. Сапраўды, не варта ісці на холад: балазе вунь сонца ўжо нізкае, вычырвоньвае да агню небасхіл, гасне і, канечне, у гэтыя хвіліны люцее мароз.

Калі мужчынскі гурт дружна вываліў з хаты, сюды вярнулася гаспадыня. Яна дагэтуль стаяла пры брамцы на варце.

З гэтай Пальмірай ён пазнаёміўся толькі летась, калі вярнуўся з Сібіры ў Мінск. Яна была адна з самых прыгожых жанчын, якіх ён калі-небудзь бачыў. Маладая, гадоў дваццаці пяці, невысокая, кругленькая, русявая, з адмысловымі манерамі. Актрыса. У яе, кажуць, у свой час закахаўся нават сам Янка Купала. Кажуць, i яна пакахала паэта. Ды чамусьці не паразумеліся, Купала, па чутках, вельмі неспадзявана жаніўся, а гэтая Пальміра выйшла замуж за Баравіка.

Цяпер яна скінула кажушок, шапачку — зграбненькая, з кароткімі хвалістымі валасамі, не то з туманнай павалокаю, не то з нейкаю млявасцю ў вачах, з пажаднымі вуснамі, яна i захапляла, i скоўвала заадно. Лашковіч не баяўся выходзіць у тайзе сам-насам з мядзведзем, мог быць рэзкі з любым мужчынам, а вось перад гэтай Пальмірай траціў мову.

— Я зраблю вам яшчэ гарбаты,— усміхнулася.

— Дзякую,— прамовіў i апусціў вочы. Зноў здзівіўся: ну чаму ён так дранцвее, робіцца сам не свой? Баравік вунь жа смелы, рашучы з ёю! Ці гэта ва ўсіх такое: жэнішся — дык i пасмялееш з жанчынаю?!

Яна цёпла зірнула (можа, i пашкадавала, што ён яшчэ малады, але ўжо такі хворы) i падалася на кухню. Ён жа, намагаючыся ўзяць сябе ў рукі, узяў самапіску ды памалу вывеў на белым аркушыку: «Першая Устаўная Грамата да народаў Беларусі».

2.

Яны прыселі — на хвілінку, каб неўзабаве падняцца i ўжо рушыць у далёкую дарогу.

Звонка падаў свой голас у нямой цішыні тэлефонны званок. Падхапіўся, трубку ўзяў нервова, аброслы за дзень Мяснікоў. Па-ранейшаму ў шынялі i чорнай скураной шапцы.

— Ну я, Мяснікоў,— хмурна адказаў таму, хто званіў, i тут жа сам спытаў:— А вы — хто? Які такі ўжо Народны сакратарыят?! Самазванцы!

Не зажадаў болей гаварыць, падаў трубку Ландару. Той прыклаў яе, яшчэ халодную, да вуха i пачуў мужчынскі глухаваты голас:

— Не, шаноўны. Мы — не самазванцы. Мы — з ліку тых 105 чалавек Савета, які выбраў i зацвердзіў наш снежаньскі кангрэс. Цяпер мы як законны Беларускі Прадпарламент бяром на сябе законнае права клапаціцца пра свой народ. А вось вы, чужакі, гвалтам захапілі тут уладу, штыкамі разагналі наш з'езд i ўрад, дык вы сапраўды самазванцы. Але вам нічога не дакажаш, бо ў вас свая карыслівая мэта, дык i не будзем дыскутаваць. Тым больш што справядлівасць усё ж ёсць: вы, адкуль прыйшлі, туды i ўбіраецеся, а мы бяром уладу, ахоўваем родны край, ад якога нам няма куды ўцякаць. А вось пра іншае пагаварыць трэба...— А пасля занепакоена: — Алё? Алё?

— Слухаем,— спакойна прамовіў Ландар, i калі чалавек з глухім голасам запытаў, хто ён, то назваўся.

— Мы заклікаем вас, Ландар, да сумлення,— сказалі яму ў трубку.

— Да якога?

— Гісторыя некалі ацэніць: добра ці дрэнна тое, што вы кінулі нас пад ногі немцам i Доўбар-Мусніцкаму. Цяпер жа гутарка, кажу, пра іншае. Не на словах, а на справе, будзьце ласкавы, урэшце падбайце пра наш народ. Пра тых, хто на вас працаваў.

— Што вы хочаце?

— Як мы паспелі ўжо абсачыць, вы забіраеце з сабою казну, астатняе падчысцілі ўжо збеглыя з турмы легіянеры. Нам удалося сабраць, як кажуць, толькi крошкі. Значыць, наш люд застаецца без капейкі, асуджаны на голад i выміранне. Адпаведна мы патрабуем: вярніце казну!