Генрых Далідовіч - Свой дом

— Мы, як i кожны ўрад, які сябе паважае, не можам пакінуць фінансы ворагу.

— Чаму — «ворагу»? Народу! У тым ліку i тым, хто, паўтараю, ужо на вас гнуў спіну!

— А каму, дазвольце вас спытаць, мы павінны перадаць скарб?

— Нам, новаму ўраду.

— Ніколі! Вы спажывіцё на свае карыслівыя мэты альбо паслужліва аддасцё немцам.

— Мы даём чэснае слова, што ўсе грошы будуць толькі для працоўных i служачых.

— Ну-ну!— ухмыльнуўся Ландар, пацёр вольнаю рукою ахаладнелыя нос i шчокі.— Вы i чэснае слова! Хто кляўся асабіста мне, што не будзе змагацца супраць Савецкай улады, але крывадушна парушыў клятву?

— Якраз вы глухатой да нашага болю i дэспатызмам змусілі нас пайсці ў падполле. Вы i ў гэтыя дні — бесы: аддаіцё край, Расею немцам, а з намі, нацыяналамі, ваюеце насмерць!

— Перастаньце, двудушнік! — спакойна, але рэзка перапыніў Ландар.— Мы з дэкрэтамі пра мір, пра зямлю, з нядаўняй «Дэкларацыяй правоў працоўнага i эксплуатуемага парода» зламыснікі?

— Ха-ха! — нервова засмяяліся ў трубку.— Скажыце, калі ласка, дзе ваш дакляраваны мір, дзе зямля?! У сё — цацанка-абяцанка! Вы дбаеце толькі пра ёселяў i янкеляў! Вось ім даіцё ўсё: уладу, пасады, правы, золата, яны — цяпер новыя паны над намі!

— Maнa! Паклёп!

— Карацей, Ландар, калі вы не пакінеце казну, мы затрымаем вас i будзем судзіць! Як ворагаў, рабаўнікоў беларускага народа!

— Рукі кароткія ў вас, спадарок!

У гэтую хвіліну рослы камендант у чорнай скураной куртцы i шапцы борздка падышоў да акна і, затуліўшы шчокі далонямі, зірнуў уніз, на ўжо ўцемненую Петраградскую вуліцу. Але тут жа рэзка адскочыў.

— Натоўп распраўляецца з нашай вартаю,— усхвалявана прамовіў.— Выходзьма, таварышы! Праз чорны ход!

Ландар кінуў на рычажкі трубку, увішна схапіў пакоўны партфель з дакументамі Савета, важкі, загадзя сабраны чамадан i ўслед за Пятровым i Мясніковым, пакідаючы свой асветлены лямпаю кабінет, подбегай падаўся ў прыёмную, а пасля — па цёмнай лесвіцы ў змрочны двор, з яго — да вакзала, дзе чакаў ix цягнік на Смаленск. Там, як сказалі яму, павінны быць ужо каля ста чалавек з Аблвыкамзаха з сем'ямі, вайсковы атрад, вагоны з дакументамі, зброяй i харчам, некалькі класных вагонаў i платформа з браневіком.

Паўцемнаваты, толькі там-сям з асветленымі войнам! вакзал, як убачыў Ландар, быў ачэплены байцамі з вінтоўкамі — тыя не пускалі да пуцей розны падазроны люд. Згледзеўшы іхнюю тройку, той-сёй з гэтага гурту, мусіць, пад'юшчваючыся ад стыхіі, суцемак i пачуцця ўсёдазволенасці, пагрозна памкнуўся насустрач.

— Назад! Застрэлю на месцы! — Пятроў наставіў рэвальвер на найбліжэйшага таўсматага дзецюка ў ватоўцы з авечым каўняром i ў салдацкай ніапцы, запыніўся, прапускаючы наперад Ландара i Мяснікова.

Дзяцюк, а за ім i астатнія маладыя хлопцы ў шынялях i кажушках замерлі, бо ў гэты час на ix наставілі рулі вінтовак i баііцы. Нечакана дзецюкоў расштурхнула, выбегла сюды высакаватая i тонкая паненка ў доўгай спадніцы, у кароткім кафтаніку i круглай чорнай шапачцы, залямантавала:

— Са-ша!

Пачуўшы гэты голас, Мяснікоў запыніўся — у адно імгненне да яго падскочыла гэтая асоба з клункам, кінулася на грудзі.

— Сашачка, забяры мяне з сабою!

Дзецюкі смачна i на розныя лады зарагаталі:

— Гы-гы-гы!

— За камісарыка захацела!

— Мы цяпер цябе таптаць будзем!

Мяснікоў застаўся пагутарыць са сваёю прыхільніцай, а Ландар з Пятровым скрозь ачапленне падаліся да брамы. I ўжо ім паняслося ўслед:

— Накамісараваліся!

— Прадалі нас немцам!

— Чырвоная сволач!

Не зважаючы на злыя выкрыкі, Ландар падаўся па пероне ўздоўж вагонаў з неасветленымі вокнамі, туды, дзе каля слупа з ліхтаром стаяла купка цёпла апранутых людзей: Калмановіч, Кнорын, Селязнёў, Алібегаў, камандзір аховы Вайсдорф.

Ландар падаў руку Калмановічу — сярэдніх гадоў мужчыну ў валёнках, сялянскіх кажуху i авечай шапцы, таксама сёння абросламу — i пажартаваў:

— Ну што, у пуць-дарогу, Майсей Іосіфавіч?

— Не вельмі,— маркотна адказаў той.— Усё яшчэ няма паравоза. Расстралялі начальника станцыі, таго-сяго ў дэпо, трэслі іншых — нічога не памагае. Усе клянуцца: ходкія паравозы ў раз'ездзе.

— Сабатаж,— прамовіў Ландар. I да Пятрова: — Хадзем пазвонім нашым знаёмым у чыгуначны камітэт. Яны павінны памагчы.

Рушылі на станцыю. Яна была пустая i халодная. Пад скупым святлом зайшлі ў кабінет былога начальніка, дзе таксама нікога не было. Толькі над стадом на доўгім дроце вісела лямпа ды на сцяне каля шафкі сіратліва i сумна цікаў стары гадзіннік.