Генрых Далідовіч - Маладыя гады

— Эх! — уздыхнуў дырэктар.— Каб мне хоць маіх сорак гадоў! — i з любасцю пазіраў на яе, як на сваю мілую дачку.

Антаніна выйшла з настаўніцкай на калідор. Там яе чакаў Міхаіл Іванавіч. Трымаючы ў руках плашч, папку, стаяў паблізу i чытаў школьную насценную газету.

Убачыў яе — усміхнуўся, падышоў.

— Дазвольце вашу сумку, — прамовіў ён, — Відаць жа, цяжкая?

— Дзякую, я сама, — адмовілася ад яго помачы, — Прывыкла ўжо i не такія цяжары насіць. Прашу, калі ласка...— наказала рукою, каб першы выходзіў з калідора.

— Не, не, вы жанчына i вы першая, — адказаў ён.— Прашу.

Антаніна прайшла ля яго i выйшла з невялікай старэнькай школкі-васьмігодкі на сонечны двор. Сышла з ганка i падалася па ўтаптанай сцяжыне, што была з абодвух бакоў атулена майскай зелянотаю — прысадзістымі кустамi бэзу i язміну. У лісці ix лагодна зумкалі пчолы. Паблізу і далёка па вуліцы ўсё яшчэ чуліся звонкія дзіцячыя галасы — дзеці разыходзіліся па хатах.

Міхаіл Іванавіч не даганяў яе, ішоў крышку ззаду. Яна не азіралася, ішла паволі i чакала, калі ён дагоніць, але адчувала: ён зноў акідваў яе з ног да галавы позіркам. I дзіва: разам з хваляваннем, сорамам ёй было i прыемна ад гэтага. Ішла i, здаецца, не адчувала пад сабою зямлі. Нібы плыла па вадзе.

Ён дагнаў яе ўжо тады, калі яна выйшла з школьнага двара.

— Вось мінула ўжо колькі гадзін, — загаварыў ён, ідучы побач i стараючыся зазірнуць ёй у твар, — пабыў на чатырох розных уроках, а ніяк не забудуся пра ваш урок беларускай мовы. Выдатны вы, Антаніна Іосіфаўна, далі сёння ўрок! Усё на ім было: i праблема, i ваша майстэрства, i павучанне, i выхаванне... А чаго была варта ваша абаяльнасць!

— Які там выдатны ўрок!— усміхнулася яна, хоць гэтыя яго словы ёй вельмі спадабаліся.— Сярэдні ўрок. Бываюць часта i лепшыя ўрокі.

— Тады вы — выдатны педагог, — са спакоем прамовіў ён, — а мы — i няхай нам будзе брыдка за гэта — гэтага не ведалі. Проста не давалі веры, што ў невялікай школцы можа быць такая настаўніца!.. Буду дабівацца ў райана, каб у новым навучальным годзе вывучылі вашу работу, расказалі пра яе ўсім настаўнікам раёна...

— Нe смяшыце людзей!— сказала Антаніна.— Я ж два гады піянерважатаю працавала i толькі шосты во год настаўніцаю... Не толькі ў раёне, але i ў нашай школе ёсць педагогі, якія працуюць па дваццаць пяць i болей гадоў. Вот тыя нешта могуць ужо расказаць.

— He скромнічайце, Антаніна Іосіфаўна, хоць скромнасць i да твару сумленнаму чалавеку. Я ад шчырай душы хацеў бы зноў пабыць на вашых уроках.

— Прыязджайце яшчэ, — усміхнулася яна, са шчасцем пазіраючы ўперад — на абсаджаную алешынамі, бярозамі дарогу, што вяла з Міланек у яе родную Вішнёўку.

— Добра, прыеду яшчэ, — адказаў ён.— Першы раз, лічы, бачу такіх настаўнікаў, якія самі запрашаюць інспектараў. Звычайна нас баяцца i не любяць. Зойдзеш у школу — як няпрошаны госць.

— Калі настаўнік добра ведае, чаму навучае, любіць працаваць, дык чаго яму баяцца інспектараў, праверак! — прамовіла Антаніна.— Баіцца той, хто адчувае за сабою недзе нейкі грэх. Я сама не ўсё, канечне, зрабіла, што i магла, але ніколі не ленавалася працаваць, ад душы люблю дзяцей.

— Гэта відаць...— як згадзіўся Міхаіл Іванавіч.— Гэта дар для настаўніка, i ён у вас ёсць. Нават за адзін урок гэта можна ўбачыць.

Яны прайшлі поле — загон жыта па правай руцэ i дзірван па левай. Крыху воддаль злева стаяла ферма. Вокны i дзверы ў ёй былі парасчыняныя: каровы былі на пашы.

«Гэта ж трэба баявы лісток абнавіць, — успомнілася Антаніне, — буду заўтра ісці са школы, дык зайду, пагавару з загадчыцай».

Як мінулі поле, увайшлі ў прысады. Яны — ix некалі, адразу пасля вайны, садзілі міланьскія настаўнікі i дзеці — былі паабапал дарогі. Справа дарогі была абгароджаная саўгасная «культурная» паша, злева — поле-пустэча: там дзе-нідзе толькі купінкамі зелянелася трава, а так — як перакапалі старую рэчку — жаўцелі вакол пясчаныя пляміны. Далей, пад хваёвы лес, зусім жаўцеў сыпкі пясок, былі ямы — там бралі жвір.

Алешыны, асіны ды бярозы — з маладою лістотаю — былі шэрыя, запыленыя, а трава сярод прысад яшчэ горш — яе засыпала пяском з пясчанай дарогі: ужо даўно не было дажджу. Вось i цяпер відаць было, як наляцеў аднекуль сухавей, закруціў юрлівым слупам на дарозе пясок, падняў уверх i пагнаў між прысад, пакуль не знесла яго на поле.

«Хоць бы папырскала ўжо крыху, — падумалася Антаніне.— Горача, душна — няма чым дыхаць... I ўвогуле, каб узяць ды з'ездзіць куды — ці на поўнач, ці на поўдзень, да мора! Крышку надакучыла ўжо тут: кожны дзень адно i тое ж...»