Алесь Разанаў: Гліна. Камень. Жалеза.

Людзьмi.

40

Чакалi:
Што будзе?
Гадалi:
Хто прыйдзе?
I пiльна ўзiралiся
У цьмяную глыб

Люстэрка.

Тое, што ўбачылi,
Не было
Нi з’яваю, нi асобай,
Але я н о
Выступiла з люстэрка
I на аскепкi
Разбiла люстэрка.

41

Я не хацеў з iм
Хаўрусаваць,
Я не хацеў з iм
Варагаваць,
Я не хацеў аб iм
Думаць.

Але ўсё роўна
Ў мяне высвятляюць
Кожнаю справаздачай,
Распытваюць
Кожным жыццёпiсам,
Дзе тады быў я,
Калi жалеза
Рушыла ў свой пераможны паход
На ўсход,
Што я тады рабiў,
Калi насаджала
Жалеза ў дзяржаве свой лад,
Што думаў,
Калi жалеза
Высноўвала неабходнасць

Вялiкай перабудовы.

42

Зашамацела трава,
Заварушыўся хмызняк,
Захiсталiся лозы…

— Iдзi паглядзi,
Жалеза,
Хто там i што…

Пайшло,
А вярнулася — дык сказала:
— Нiдзе нiкога няма.

Вазьму з сабою лiхтар
I пайду
Сам пагляджу, цi праўду
Жалеза кажа:

Была
Здратавана трава,
Былi пасечаны лозы
I быў пацяты хмызняк,

I ляжалi
На голай зямлi нерухома
Упокат чыесьцi

Целы.

43

Пачатак нявечыцца
Ў спраўджаным.

I хоць змест
Мецiць: тут — шчырасць,
Тут — цэласнасць,
Спеў
Ужо не жыве
Ў iхнiх гнёздах.

Цi знойдзецца хто,
Каго б
Не зыначыў вынiк
I не раздвоiла адлюстраванне?

Па-свойму
Людзi маўчаць,
I маўчыць
Жалеза па-свойму.

44

Н е ш т а павабiла:
Ўладна —
Нiбы яно
Ведала загадзя
Маю мэту.

Але калi
Я захацеў вярнуцца
Туды, дзе ўжо быў,—

Убачыў:
Высiцца ў наваколлi
Жалезны плот
I займае
Маё неад’емнае месца

Н е ш т а.

45

Побач,
Але не намi,
Дзейснiцца свет:
Небяспека
З захаду i з усходу.

Мы ўжо не можам
Дайсцi да канца:
Затаптаны
Вiдушчыя сцежкi,
I месцы, дзе Бог
Дзялiўся сабою з людзьмi,
Не на месцы.

Мы кажам навобмацак,
А жалеза
Злучае са сказам

Сказ.

46

Паставiлi каля брамы
На варце жалеза,
А самi
Замкнулiся, каб мiж сабою
Высветлiць,
Што было,
Разважыць,
Што будзе.

Але нiбыта
Хтось меўся прыйсцi
I марудзiў,
Раз-пораз
Пыталiся цiха адно ў другога:
«Мо падало
Якi знак жалеза?
Мо пераслала жалеза
Якую вестку?»

47

Глядзеў у зямлю,
А з зямлi
Усёю iстотай сваёй на мяне
Пазiрала жалеза.

Iржа яго ела,
Але яно
Не мела нi моцы, нi здольнасцi
Паварушыцца.

I я нахiлiўся
I ў рукi
Узяў яго —

I ажыло
Адразу жалеза,
I ажылi
З жалезам падзеi.

48

Магчымасць прыводзiла
Да перашкоды:

У ёй
Сляпое з’ядноўвалася
З вiдушчым,
Суцэльнае — са шматразовым…

Але калi
Перашкода адольвалася,
З таго боку
Усё выглядала наадварот:
Сляпое аказвалася
Вiдушчым,
Суцэльнае — шматразовым,
I там,
Дзе яснела i выдавала
Сваю няўступную цвёрдасць
Жалеза,
Падаў
У цёмную глыб

Прагал.

49

Быццам жывая iстота,
За мною
Паўзе пустэча.

Каб не паўзла —
Жалезам
Скароджу яе,
Лупцую,
Рэжу,
Дратую,
Сяку…

А пустэча
Ўсё роўна паўзе
I ўсё роўна шэпча:

— Калi мы абое
Дойдзем да краю часу,
Не стане цябе,
А з мяне паўстануць
Жалезныя людзi,
Ўзбуяе
Жалезная збажына.

50

Бег чалавек па рацэ:
Адною
Нагою — у боце,
Другою — босы,
I аб ваду,
Як аб сушу, абапiраўся
Жалезным кiем.

Следам за iм
Беглi двое:
Адзiн — у ботах
I босы — другi,
I абодва
Крычалi дружна:
«Кiнь кiя, а то патонеш!..
Кiнь кiя, а то патонеш!..»

I першы,
Урэшце, паслухаўся iх
I адкiнуў
Свой кiй ад сябе —

I адразу
Усе патанулi:
I той, хто бег першы,
I тыя, што беглi следам,

I кiй.

51