Вінцэсь Мудроў - Ператвораныя ў попел

Яна нарадзілася, гэтая песьня, сінім адвячоркам, у тлумным, працятым пахам поту і таннай парфумы клясе. Нарадзілася не адразу: напачатку з прайгравальніку вырываўся мерны рып — усё адно, як карова жавала храбусткое сена, потым, аднекуль здалёк, даляцелі гітарныя акорды і салодкі, надрыўна-прыдушаны голас пакрыў гітарнае брынканьне, каровіну жуйку і бязладную гаману ў нашым, “хлапечым” канцы кляснага пакою.

— Льё-ёт ли тёплый дождь, па-дает ли снег...

Самыя сьмелыя з нас пайшлі запрашаць на танец “дам”, хтосьці пстрыкнуў выключальнікам і ў прыцемку яшчэ ня згаслага вечару мне прымроіўся той самы цёплы дождж. Буйныя кроплі дажджу лапаталі па лісьці, бязважкімі падзёнкамі мітусіліся ў арэоле вулічных ліхтароў, зыркімі зьнічкамі ляцелі і згасалі ў цёмным люстры лужын; адна з тых кропляў патрапіла за каўнер, я сьцепануўся і ў гэты момант Эмілія Міхайлаўна — наша клясная кіраўнічка — запаліла сьвятло.

23 лютага 1968 году, на школьным “агеньчыку” — правобразу сёньняшняй моладзевай дыскатэкі, — я ўпершыню пачуў Валерыя Абадзінскага.

Трыццаць чатыры гады мінула з тае пары. Шмат што выпетрылася з памяці. А сіні лютаўскі адвячорак і дагэтуль жыве ў здранцьвелых нэйронах і кожнага разу, калі гучыць “Усходняя песьня”, нос мой казыча напаўзабыты пах таннай парфумы, уваччу паўстаюць сінія школьныя вокны, і цела, пазбыўшыся цяжару мінулых гадоў, становіцца лёгкім, і душа сьцепанаецца, як сьцепаналася яна той хвіляй, калі — усё на тым жа “агеньчыку” — дзяўчына з паралельнае клясы запрашала мяне на танец.

Пры канцы шасьцідзясятых салодка-ўедлівы голас Абадзінскага лунаў у кожнай падваротні. Ён вырываўся з разнасьцежаных вокнаў інтэрнатаў, скаланаў паветра танцпляцовак, заежджана сіпеў і заікаўся ў аддзелах грамкружэлак культтаварных крамаў. Ля аддзелаў заўсёды тоўпіліся вясковыя дзяўчыны, якія кожнага разу пыталіся ў прадаўшчыцы: — Абадзінскага прадаеце? — і прадаўшчыца, ставячы — соты раз на дзень — на казённы прайгравальнік “Усходнюю песьню” — з уздыхам адказвала: — Гэта мая кружэлка.”

Голас Валерыя Абадзінскага апанаваў прастору, стаў, поруч з азотам і тленам, кампанэнтам навакольнага паветра, ад якога ў тадышніх юнакоў і юначак сьціскаліся сэрцы і кружыліся галовы. І ў тую ж вясну я ўзьненавідзеў Абадзінскага.

Цяжка сказаць, як бы склалася маё жыцьцё, калі б увесну 68-га я не сустрэў на вуліцы знаёмага хлопца і той не прапанаваў мне завітаць да свайго стрыечнага брата.

— Братан пласьцінку прывёз, ансамбля “Бітлз”. Можам зайсьці, паслухаць.

Мы зайшлі, паслухалі і там жа, у братанавай кватэры, я выкуліўся з савецкай сыстэмы каардынат. Лівэрпульскія мальцы адкрылі мне вочы на сьвет і я ўбачыў: усё ў маёй краіне, у тым ліку і песьні Абадзінскага, — хлусьня і пошласьць.

— Пусть твердят, что пишет каждый в девятнадцать ле-ет...— сьпяваў Абадзінскі, а між тым самому сьпеваку было ўжо пад трыццаць. — Быць может мне ты скажешь “да”...— з цнатлівым прыдыханьнем выдаваў сьпявак, а сам, відаць, як і многія іншыя “майстры савецкай эстрады”, лекаваўся ад ганарэі.

Зрэшты, выклікалі агіду ня толькі прымітыўныя тэксты песень, але й манера выкананьня — “майстар савецкай эстрады” траха ня плакаў ад непазбыўнай тугі і манеру такую карцела назваць “курчамі на ўнітазе”.

Я пяць разоў набіраў і столькі ж разоў выкрэсьліваў з тэксту два апошнія абзацы. Юначыя асацыяцыі — рэч задужа суб’ектыўная, пагатоў, “de mortuis aut bene...” і ўсё такое. Аднак, падумаўшы, вырашыў пакінуць іх на паперы, бо бязь іх аповед выглядаў бы сацрэалістычна-кастрыраваным. І яшчэ адна абставіна прымусіла захаваць “суворы стыль” апавяданьня. Праз шмат гадоў — немаведама зь якой прычыны — мне прысьніўся Валеры Абадзінскі. Ён сядзеў на сасновых бярвеньнях, хутаўся ў зрэбнае дэмісэзоннае паліто, з прарэшкаў якога тырчэла шэрая вата, і з бляклай ўсьмешкай на твары глядзеў некуды ўдалячынь.

Я спытаў у Абадзінскага — чаму ён плакаўся ля мікрафону — сьпявак, усё з той жа бляклай усьмешкай, адказаў: — Жанчынам падабалася...— і, ні сказаўшы больш ні слова, даравальна паляпаў мяне па плячы.

У 1969 годзе папулярнасьць Абадзінскага сягнула апагею. Ягоныя, запісаныя на “саракапятках” гіты, разьляталіся па краіне і пад гэтую музыку маё пакаленьне любілася-кахалася, таўклося на танцпляцоўках і білася ў ваколіцах вясковых клюбаў. Абадзінскі сьпяваў пра “вочы насупраць”, пра “неадпраўленае пісьмо”, пра нейкую экзатычную Анжэлу і шчасьлівыя бацькі, пад уражаньнем абадзінскавай песьні, давалі гэтае імя сваім нованароджаным дачкам. Ну а некаторыя ягоныя песьні, такія, скажам, як гіт зь невыразнай назвай “Что-то случилось”, аўтарам якой быў румынскі кампазытар з рызыкоўным прозьвішчам Попа, наагул праймалі слабанэрвовую публіку да сьлёз. Я быў сьведкам: дзяўчына, што сядзела поруч са мной на канцэрце, пад час выкананьня Абадзінскім згаданага гіта, зайшлася ад несуцешнага плачу.