Вінцэсь Мудроў - Ператвораныя ў попел

Фае гатэлю — па-расейску разьлеглае і па-савецку няўтульнае,— калі і магло чым уразіць, дык гэта сваёй публікай, што сноўдалася сюды-туды, з флегматычнай абыякавасьцю пазіраючы на шэрыя гатэльныя сьцены. Пры гэтым толькі адзін мужчына — цыбаты й дарэшты схуднелы — выяўляў халерычнасьць. Мужчына стаяў пасярод фае, гаманіў з падхорцістым шатэнам і, кідаючы захопленыя позіркі на неверагодна тоўстую мурынку, штохвілі паўтараў: “Коллосаль!”

З гіморай гатэльнага заўсёдніка я падняўся на другі паверх і пачуў знаёмы голас: — Господин Винченц!

Вокліч такі мог належаць толькі аднаму чалавеку ў сьвеце — сакратару альбанскай амбасады Лігору Цулуфэ, не старому яшчэ, але спрэс сівому мужчыне, зь якім мы тройчы, па-альбанску, абняліся.

— Si jeni? (Як маешся?) — выдыхнуў мне на вуха сакратар амбасады і тут жа, ужо па-расейску, весела запытаўся: — Как там поживает писатель Черницкий?

У 1994 годзе сп. Цулуфэ прыяжджаў да нас у Наваполацак на літаратурную канфэрэнцыю, і там, падчас сяброўскай бяседы, яго ўразілі творчыя магчымасьці згаданага пісьменьніка. Мушу адысьці ад асноўнай тэмы і згадаць той задаўны і, па нашых мерках, звышбанальны эпізод. Такім чынам: Аляксандар Чарніцкі таго вечару спазьніўся на бяседу, падбег да нашага стала, і я, зразумела, наліў яму штрафную шклянку. Творца яе кульнуў, нечым закусіў, падсеў да другога стала, а альбанскі госьць, які сядзеў побач, таропка паправіў гальштук і прыкметна захваляваўся.

— А что будет с этим господином? — спытаўся альбанец пасьля хвіліны одуму.

— З кім? З Чарніцкім?— не зразумеў я і азірнуўся: творца ў гэты час куляў чарговы кілішак. — А што зь ім павінна стацца?

Сп. Цулуфэ зь лёгкай панікай ўваччу зірнуў на пустую шклянку, і я зразумеў прычыну ягонай трывогі. Пісьменьнік Чарніцкі, ва ўяўленьні альбанскага госьця, адным махам выпіў сьмяротную дозу.

— Черницкий творит... всем смертям на зло, — паведаміў я, ціснучы Лігораву руку, мы засьмяяліся, і Лігор, азірнуўшыся, махнуў рукой: — Jorgo, eja kёtu! (Ёрга, хадзі сюды!)

І вось я ўжо цісну руку знакамітаму паэту і перакладніку, а ў недалёкім мінулым дысыдэнту Ёргу Блацы. Як і многія сумленныя людзі ў Альбаніі, паэт зазнаў смак турэмнай поліўкі, а потым доўгіх дваццаць шэсьць гадоў працаваў рознарабочым на ўдарных будоўлях.

— Ёргу за пераклады Пушкіна расейскі ордэн далі, —заўважыў Лігор, і паэт незадаволена скрывіўся – ён відавочна не любіў рэклямы.

У гэты момант хтосьці крануўся майго локця.

Гэта быў А. Я. Бовін.

— От души поздравляю, — прамовіў былы сьпічрайтэр, прымаючы мяне за альбанца, паціснуў руку, і я з удзячнасьцю кіўнуў у адказ.

28 лістапада альбанцы адзначаюць сваё галоўнае сьвята — Ditё e Flamurit — Дзень Сьцяга. Менавіта таго дня ў далёкім ужо 1912 годзе іх краіна стала незалежнаю, і альбанская амбасада ў Маскве штогоду ладзіць з тае нагоды дыпляматычнае прыймо. Супрацоўнікі амбасады два разы запар прысылалі мне запрашэньні, але ехаць не выпадала, і вось, нарэшце, я стаю ў зырка асьветленай залі і рукаюся з спадаром Вукаем — Надзвычайным і Паўнамоцным паслом Альбаніі ў Расейскай Фэдэрацыі і, па сумяшчальніцтву, у Рэспубліцы Беларусь.

— Zoti Mudrov nga Bjellorusi (Спадар Мудроў зь Беларусі) — выгукнуў за маёй сьпінай супрацоўнік амбасады; я прыклаўся да рукі высокай белатварай кабеты — жонкі пасла — і мелькам агледзеў залю.

Заля ўражвала. У цэнтры яе, працяўшы высокую столь, пнуліся ўгору нейкія нетутэйшыя расьліны; дзесьці ўвышыні цвыркалі птушкі і гучэла музыка — інструмэнталка з “Поргі і Бэс”; на другім канцы залі, пасярод імправізаванай бэтоннай сажалкі, струменіў фантанчык, і некалькі кабетаў неадрыўна глядзелі ў ваду — выглядалі, відаць, акварыюмных рыбак. Але што найбольш уражвала, дык гэта даўжэзны стол. Ён стаяў па пэрымэтру залі, і яго сэрвіроўка індукавала ў памяці імя біблейскага Бальтазара. Як я заўважыў, каньяк на стале — каньячныя бутэлькі стаялі роўным шыхтом з дыстанцыяй у мэтар — быў альбанскі, а віно — францускае.

Пакуль я лічыў бутэлечныя рыльцы, мяне ізноў узялі за локаць.

— Вы из Белоруссии? — невысокая жанчына ў дэкальтаванай сукенцы — вочы крыху затуманеныя, грудзі крыху прывялыя — бліснула асьляпляльна-белымі (магчыма, штучнымі) зубамі. — У меня в Минске столько знакомых, столько знакомых... Вы знаете, нас с вами никому не разъединить. Мы одно целое, — кабета ўсхвалявана перавяла дых і шматабяцальна пасьміхнулася.

— Так ужо і нікому,— выдыхнуў я ў адказ і тут жа дадаў: — А ваш муж?