Вінцэсь Мудроў - Ператвораныя ў попел

На смурод зьляцеліся мухі. Яны лезьлі ў вочы, казыталі ў носе, сьвярбліва поўзалі па сьпіне. Леў ляснуў па баках мяцёлкай хваста, страсянуў, ратуючыся ад заедзі, кудлатай грывай і прамовіў фразу, якую потым доўга паўтаралі насельнікі Белага Лесу:

— І на х... мне была гэтая дэмакратыя?

1994 г.

20 траўня 2001 г. Адзінаццатая гадзіна раніцы. У галоўным грэка-каталіцкім храме курортнага места Трускавец ладзіцца ўрачыстае набажэнства з нагоды нацыянальнага сьвята — Дня Герояў.

Замглёнае карпацкае сонца зазірае ў вузкае акно, кранаецца белых сьвятарскіх шатаў, высьвечвае жоўта-блакітны сьцяг праваруч царскае брамы. Сонечны прамень — знак Божы. Апанаваныя такою думкаю людзі варушацца, хтосьці гучна кашляе. Сьвятар, скончыўшы нарэшце пералічваць імёны палеглых ваяроў Украінскай паўстанцкай арміі, сыходзіць з амбону. Хор пачынае голасна сьпяваць, але неўзабаве ў павольным decrescendo сьціхае. Бялявая дзяўчына, прыціснуўшыся да мяне плечуком, складае далоні, шапоча малітву, і голас дзявочы салодкім здранцьвеньнем працінае маю істоту. Попельна-залацістыя валасы пахнуць распаленым воскам і я, скончаны грэшнік, з п’янлівай радасьцю думаю: як добра, што ў грэка-каталіцкія храмы дзяўчыны ходзяць бяз хустак.

Маладая верніца адчувае гульлівы позірк, адсоўваецца, наколькі гэта магчыма, ад майго плечука і ўжо ня ўголас, а бязгучнымі вуснамі прамаўляе словы малітвы.

Настрой псуецца. Мэлёдыка ўкраінскай мовы ўжо не лагодзіць душу; я прабіраюся да выхаду і, пабачыўшы старую порхаўку, што рупліва, высалапіўшы язык, піша на паперчыне чарговае пасланьне Богу, ледзь чутна прамаўляю: “Як вы абрыдлі яму сваімі просьбамі”.

На цьвінтары процьма людзей. Усе стаяць, схіліўшы галовы, раз-пораз хрысьцяцца; я таксама хрышчуся на атвор разнасьцежаных дзьвярэй, крадком зьбягаю па прыступках і хаваюся ў цянёк — пад шаты разложыстага, спрэс усыпанага чырванаватай квеценьню арэха.

Учора ў Трускаўцы ўвесь дзень ішоў дождж. Імжысты грыбасей, якому, здавалася, ня будзе скону, ад самага ранку кіселістай смугой накрыў навакольле. Мне нават давялося, пазіраючы з акна санаторнай палаты на мокрыя таполі ды на шызыя карпацкія гарбіны, колькі разоў запар пералічыць дні, якія засталіся да ад’езду. А сёньня ад самага ранку сьвеціць сонца і ўсё лагодзіць вока: і пакручастая, вымытая дажджом дарога, што вядзе да храму, і кранутыя боскім сьвятлом людзкія твары, і залаты крыж на царкоўным вершаку.

Крыж зіхаціць, адбірае вочы, наравіста ляціць між аблокаў і раптам пачынае дрыжаць, скалануты адчайна-вясёлым бомканьнем званоў. Бомканьне ляціць у нябеснае прадоньне, і, здаецца, яго чуе сам Госпад.

“Скількі вжэ там?” — пытаюцца за сьпінай.

Я азіраюся.

Белатварая, бязь ценю загару, маладзіца дапытліва глядзіць на цэўку маёй рукі, а ўгледзеўшы, што ўжо пачатак дванаццатай, тузае за рукаво рабаціністага мужчыну — на выгляд, майго аднагодка. “Пойду обед готовить”, — кажа маладзіца па-расейску, падхоплівае з-пад ног наладаваную торбу, і я зь цікаўнасьцю гляжу ёй усьлед, разважаючы — кім яна даводзіцца рабаценю? Для “донькі” — задужа старая, для “дружыны” — задужа маладая...

Мужчына нязграбна, зь сялянскай сарамлівасьцю, пераступае з нагі на нагу, пытаецца — ці не з Палесься я прыехаў. Я выдаю няўцямную фразу: “З сусіднього колгоспу”, — і суразмоўнік уражана пукаціць вочы.

“Ім’я Лукашенка”, — удакладняю пасьля хвіліны маўчаньня.

Усе, хто стаіць поруч, паварочваюць галовы ў мой бок.

“А ў вас там што... расейскія грошы?” — гукае грудастая цётка-саракоўка з гадавалым дзіцём на руках, і тут жа, не дачакаўшыся адказу, усхліпвае й пачынае лаяць “зладзюгу-Кучму”.

“Усё развалілі, сволачы, — прамаўляе ў сваю чаргу рабаціністы мужчына, — у Драгобычы пяць заводаў стала, працы людзям ніякай. Нам бы вашага Лукашэнку — мы б зь яго ўкраінца зрабілі”.

“Вы ўжо з аднаго бульбаша ўкраінца зрабілі”, — сіпата абзываецца дзядок у вышыванай кашулі, здушана кашляе і сярод кашляніны шле праклёны на адрас усё таго ж Кучмы.

З царкоўных дзьвярэй паважнай хадою выходзяць два сівагаловых дзяды зь вянком прывялых кветак у руках, і грамада аціхае. “Ідуць”, — шапатліва выдыхае саракоўка.

Вэтэраны УПА выходзяць з царквы па двое — усе скрозь у шчыгульных шэрых гарнітурах (“З Канады прыслалі”, — тлумачыць аднагодак), з жоўта-блакітнымі стужкамі на штрыфэлях пінжакоў. Людзі рассоўваюцца, даючы дарогу вэтэранам, але яны далёка ня йдуць, спыняюцца ля вялізнага каменя зь ляканічным надпісам: “”Січовим Стрільцям”, што ляжыць пасярод цьвінтару.