Барыс Пятровіч - Сон між пачвар

- Узяць мы можам альбо вас дваіх разам, альбо нікога...

Потым устала, адышла колькі крокаў і зноў, як учора, азірнулася. Сказала:

- Ну што ж, бывайце... Мне было з вамі добра...

Лёгкая і статная, плаўна крочыла яна між соснау... Вось засланіла яе адно дрэва — яна вынырнула, другое, трэцяе... I яна знікла, згубілася, растала ў лесе...

...Юрась падхапіўся. Цямнела. У намёце стаяў паўзмрок. Доўга ж ён праспаў. Уладзя ляжаў на спіне, адкінуўшы галаву назад, паўраскрыўшы рот, і ціха пахрапваў. Юрась прысеў, пацягнуўся рукою да полага, каб адкінуць яго, і замёр: яму падалося, што на ягонай руцэ... шэсць пальцаў, а між імі — слюдзяністыя перапонкі... Юрась растапырыў пальцы — кроў пульсавала ў тонкіх жылках, якія разбягаліся па перапонках. Юрась трасянуў галавою, працёр вочы, выцер рукі аб спальнік — мроіва не спадала...

1990

Сярод іншых папер гэты стосік нічым не вылучаўся. Зацёртыя часам, закругленыя і загнутыя ражкі лістоў, роўны, круглы почырк, яшчэ не падпсаваны канспектаваннем лекцыяў. Першы курс. Тады Пятрусь толькі пачаў задумвацца над тым, што варта было б усур'ёз заняцца прыгожым пісьменствам. Не, пісаць пачаў ён раней, яшчэ ў школе, класе ў пятым ці мо і ў меншым, але ў кго аніколі дагэтуль, як ні дзіўна, не ўзнікала думкі паказаць каму ці тым болын друкаваць свае «творы». Пятрусь піеаў для сябе... Прыгадваючы тыя часы, ён нават і зараз не змог бы растлумачыць сабе і іншым, адкуль і навошта бралася тая патрэба: пісаць. Не вабіла яго пісьменніцкая слава, не думаў ён пра яе. Было жаданне выказацца. I ён сядаў за стол і шрайбаў. Як і большасць пачаткоўцаў — вершы. Нікому пра тое не казаў і толькі на выпускным вечары адважыўся прачытаць аднакласнікам вершык — прысвячэнне ім.

Настаўнікі, якія чыталі Петрусёвы школьныя сачыненні, раілі яму паступаць на філфак. Ен так і зрабіў. I ці не таму, што хлопцаў ішло ў педагогі няшмат, стаў студэнтам з першае спробы.

На Петрусёвым курсе, аказалася потым, ад паэтаў і паэтак — цямнела ўваччу. Быццам бралі на філфак толькі іх. Ды якіх паэтаў! Большасць гарадскіх паспелі ўжо надрукавацца ў газетах ды часопісах. Гэтым яны не тое каб хваліліся, але і не ўтойвалі. I, пры першай нагодзе, чыталі свае вершы. Петрусю яны здаваліся ледзь не вяршыняю дасканаласці. I рабілася сорамна за свае каструбаватыя радкі. Рыфмаванне давалася яму з цяжкасцю, і пісаў ён у асноўным не надта модныя тады «белыя» вершы. Гэта цяпер, зведаўшы трохі сусветнае ды суседскае рускае літаратуры, перачытваючы іх, Пятрусь можа ацаніць тую «творчасць». А тады, ну куды ён мог бы сунуцца з гэтымі вось, да прыкладу, радкамі:

Гэта цяперака, начытаўшыся мадэрністаў, авангардыстаў, сюррэалістаў, экзістэнцыялістаў і іншых «істаў», Пятрусь ведаў, што існуе, адваявала права на жыццё і такое вершаванне. А тады, выхаваны на школьных класічных рытме і рыфме Пушкіна, Лермантава, Ясеніна, а таксама Глебкі, Броўкі, Куляшова, ён адкідваў напісанае і спрабаваў зарыфмаваць свае думкі. Выходзіла блага, урывіста, і, зноў жа, зводзіў ён верш да абсурду, які ў сацрэалізм аніяк не ўкладваўся. З часам пачалі хутка знаходзіцца рыфмы, напяваўся рытм, Пятрусь «ламаў» сябе, заганяючы ў традыцыйныя памеры, «набіваў» руку...

У рэшце рэшт яму гэта ўстыла. I тады ён вырашыў паспрабаваць пісаць прозу.

I не думаў Пятрусь, што вершыкі крэмзаць было куды лягчэй і прасцей. Там «вывезці» маглі нейкі ўспамін, фантазія ці хвілінна злоўлены настрой. Бывала сядзеў ён перад чыстым лістом паперы, клаў навідавоку гадзіннік, пісаў зверху аркушыка час, на хвілю задумваўся і праз 50—70 секунд заканчваў вершык, быццам нехта дыктаваў яго яму. Скажам, вось такі:

Потым, мажліва, перараблялася пару радкоў ці рыфмаў, але найчасцей Пятрусь проста адкладваў аркушык з вершам (як, дарэчы, з гэтым, так і не выправіўшы ні «цётак», ні «штоканне», ні інш...) і браўся за новы: ставіў час і пачынаў... Так, «гуляючы ў вершы», за вечар мог ён нашрайбаць іх чатыры-пяць, з якіх адзін, а то й больш, падаўся б зусім канкурэн-тназдольным у нашай «маладой паэзіі» і не згубіўся б, скажам, у «чырвонкаўскай» падбор-цы.