Алесь Разанаў: Пчала пачала паломнічаць

Пад плотам буяюць лопух, палын і трыпутнік.

Да плота прытульваецца лапата.

Ля плота блукаюць усялякія чуткі, у плот ублытваюцца ўсялякія плёткі накшталт гэтай, ште Лот вунь уцёк, а Лотава жонка вунь стала слупам, нібыта плот мае нейкае дачыненне да Лотавай жонкі і да яго самога.

Плот платанічны: да ўсіх ён ставіцца роўна, да ўсіх аднолькава, але ўспрымаецца ён «палітыч-на»: аднымі — з патыліцы, другімі — з твару.

Плот тут, але і там, цяпер, але і потым, ён лётае, але не скранаецца з месца, ён уцякае — дае лататы — і даганяе сябе самога — дае пытлю, ён — натоўп, але ў гэтым натоўпе няма больш нікога, апроч яго аднаго.

Ці гэта ліпень, ці лістапад, у пілы — пільніца, напружаная часіна: нібы навачасны Пілат, яна заўзята дапытваецца ў ліпы, піхты, яліны, клёна адказу на адно і тое ж пытанне: у чым ісціна? — і, намерваючыся любою цаною «даплыць» да ісціны, то плаўна, а то з запалам паглыбляецца ў іхнюю сарцавіну, у іхнюю «замкавіну», але ўсялякі раз плён яе допытаў — пыл, пілавінне.

У палоне сваёй заўзятасці, сваёй паляўнічасці піла засляпляецца: яна перапалавіньвае дрэвы наскрозь, разнімае іх на палены, і там, дзе яна спадзяецца набыць большую глыбіню, яна набывае большую плыткасць, што неўзабаве заканчваецца карою, якая ледзьве ліпіць, ды голай, пустой паверхняй, і там, дзе яна спадзяецца сустрэцца з ісцінай, яна су-стракаецца з парадоксам, якога ніяк не можа засвоіць і які ўвесь час перажоўвае-перапі-ліквае ўголас: калі глыбей, то плытчэй, калі глыбей, то плытчэй...

Піла адмаўляецца ад якой бы там ні было платы: яна аскетычна-пляскатая, і што яна п'е, тое выплёўвае.

Пілатаж у пілы просты, пілігрымка аднастай-ная: наперад — назад, назад і наперад, аднак яны немінуча «ўліпаюць» у запамежную рэ-чаіснасць канцэнтрычных кругоў і капілярных трубак і дзейсняцца паводле законаў ірацыя-нальнай лічбы «Пі» — лічбы, якая не ведае завяршэння.

Наваколле вясковае: у ім відаць вокны хатаў, колле платоў і сцежкі, вытаптаныя паводле немудрагелістага лякала людской хады. Яно адначасова разамкнёнае, бы каляіны, і, быццам кола, замкнёнае, і акаляецца відавочнасцю — здольнасцю вока сягаць далёка.

Наваколле — супольная аўра, супольнае жыццяполе істотаў, рэчаў і з'яў, і пакуль яны супольнічаюць між сабою, яно не адступаецца ад іх; калі ж яны пачынаюць пасягаць на выключнасць і пакланяцца самім сабе, тады наваколле расколваецца на калейдаскопы кавалкаў і аскалёпкаў.

Па наваколлі паволі калываецца калымага.

У наваколле ўкалоньваецца кальварыя і Кальвін.

У наваколлі выспяваюць калівы «Калевалы».

Твань — «двань»: у ёй змяшаны, знітаваны, не разатнуты на дзве паставы, на два «ставы» вада і зямля, світанне і змярканне, і боскае дыханне яшчэ не дакранулася да яе.

Твань процілеглая зямлі: на яе нельга абапер-ціся, але процілеглая і вадзе: па ёй нельга плысці.

Калі асяродак зямлі сярод вады — выспа, то твань — выспа, вывернутая на левы бок, антывыспа.

У ёй жывуць «левыя» істоты: чэрці, балацянікі, дрыгвенікі, тваневікі,— ваніты бога.

I сама твань — істота, у якой не вынатаваны ні рукі, ні ногі, ні галава, ні тулава, і таму яна нічога ніколі не губляе, але таму, што яна адначасова і рукі, і ногі, і галава, і тулава, яна латва ўхоплівае, трывала ўтрымлівае ды файна хавае тое, чаго не можа ўтрымаць нават Латвія, чаго не можа схаваць і захаваць Літва.

Калода няўклюдная, але гэтая няўклюднасць укладваецца ў яе, нібы яе код, і калі склюд, долата і сякера, намерваючыся надаць калодзе людскі выгляд, бяруцца згладжваць і злагодж-ваць яе няўклюднасць, калода «раскалоджваец-ца», пераўладкоўваецца ў нешта адрознае ад ся-бе — у кадаўб, а то і ў лодку.

Калода не памятае, адкуль яна і куды: яна ляжыць, уладзіўшыся ў калдобіне, якую сама сабе выбіла ў доле паводле сваёй вагі і свайго аб'ёму, і слухае, як яе бэсціць і лае кудлаты бадзяга-вецер: калода — лайдак, што адно толькі вылежвае бакі, калода — кладка, па якой ніколі ніхто не ходзіць, калода — клад, з якога няма чаго ўзяць,- і, быццам калоідам, поўніцца горкаю думкаю аб сабе.

Аднак над ёю кружацца пчолы, упрошваючы, каб яна згадзілася стаць для іх котлішчам, аднак да яе падступаецца глыбіня, даводзячы, што без калоды не можа быць і калодзежа, аднак яе абсядаюць кодлам, нібы яны калядуюць, грыбы-апенькі, і залацістагаловы певень у апошнія вокамгненні свайго жыцця, як да самай роднай істоты, прытуляецца да калоды.