Алесь Разанаў: Пчала пачала паломнічаць

Рускі в о л к — волат: ён волакам цягне Ваўкавыск у Валакаламск.

Літоўскі v i l k a s пільнуе Вільню і viliasi (мае спадзяванне), што будзе пільнаваць і Вілейку.

Сербалужыцкі w j e l k шукае на віках (на кірмашы) той век, які памятае, што ён вялікі.

Polski w i l k wikła się (ублытваецца) ў неймавер-ныя справы, але на Вігіллю (Куццю) выблытва-ецца.

Украінскі в о в к апрануты ў аўчынку, і калі на яго паказваюць пальцамі: «Во — воўк!», ён выдае сябе за авечку і кажа, што ніколі і краем вока не бачыў воўка.

Чэшскі v l k, як дзіцячая цацка ваўчок, круці-цца ў валтузні вуліц і вулак; да ўсяго, што настала і мае яшчэ настаць, ён загадзя ўжо звыклы.

Старалацінскі v u l k u s жыве на вулкане.

Сербскі в у к ведае навуку: у яго вострае вуха і чалавечы глузд.

Праславянскі в ь л к ъ валхвуе.

Беларускі в о ў к вые.

Вунь — салома, вунь — зерне, а вунь — рунь: узняўшы ўгору дзіды і мечы, рунь угрунь — уранку і ўвечары — рухаецца на свой Грунвальд, у сваю неўміручасць.

Рунь — руны зямлі, карункі грунту. Яна зялёная, але ў яе нутры ляжыць залатое руно.

Аб ёй рупіцца Ярыла.

Яе жагне вогненным заклёнам Пярун.

I чалавек, пазіраючы на яе, рунлівее норавам.

Горад горды і высакародны: ён стаіць на высокім месцы — на ўзгорку, на грудзе, і, адгароджваючыся ад навакольнага асяродка вежамі і сцяною, не адлучаецца ад яго, а вылучаецца з яго — як яго цэнтр, сярэдзіна, сарцавіна.

Ён — бесперапыннае пераўтварэнне дольняга ў «горнае», мінулага ў «градучае», ён - іхнія народзіны, і таму ўсе позіркі скіроўваюцца да яго, і таму ўсе дарогі сыходзяцца ў ім, і таму ўсім крывічам і радзімічам ён, нібы ўзнагарода, родны і дарагі.

Горад загартаваны ў горне розных нягод і прыгод, ён перагараджае ордэну і ардзе дарогу да валадарства, і калі на ўсё горла ворагі прадракаюць: «Гора — гораду!» і абрушваюць на яго град камянёў і стрэлаў, горад адказвае ім пагардай.

Да горада горнуцца вёскі, лясы, пасады, палі, агароды, і ён з'ядноўвае іх у радзіму, а разнаісную грамаду - смердаў, рамеснікаў, гандляроў - гуртуе ў народ.

I нават калі горад знішчаецца дашчэнту, згарае да гарадзішча, народ і радзіма становяцца тым радовішчам, з якога ён адраджаецца зноўку.

У горадзе валадарыць Рагвалод, горад радуецца Рагнедзе.

Пчала нікога не чапае сама, але калі нехта чапае яе альбо той церам, у якім жытлуе яе радзіна, яна не шкадуе жыцця, караючы — і лечачы ад сваволі — крыўдзіцеля, апякаючы яго сваім роспачным пацалункам.

Пчала — чалядніца працы, і на чале летняга дня, ведучы яго за сабою, яна вылятае ў поле, у луг, у сад, цешачы іх сваім прылётам, тым, што пачаўся дзень і што яна, пчала, пачала паломнічаць.

Увесь дзень пчала зносіць у вулей, у яго каморы, падпечкі і ночвы, праз яго чалеснікі і атворы тое, што яна возьме ў поля, у луга, у саду,— узятак, і тое, што яны ёй дадуць,— уздатак, адводзячы адпачынку ноч.

Пчалу нельга забіваць: яна — пЧАЛа, у ёй захоў-ваецца чалавечы пачатак, і людзі шануюць яе, як чалавека.

Пчала мае справу з самымі прыгожымі, з самымі чулымі, з самымі духмянымі стварэннямі — кветкамі, але ў глыбіні яе існавання тоіцца плач.

Каб аперазаць паўнеба, маланцы дастаткова вокамгнення, вокаміргнення: яна амаль бязмежная ў прасторы — такая вялікая і амаль бязмежная ў часе — такая малая.

Яна выкікае з хмарнай імглы і, рассвятляючы гэтую імглу, дасягае найярчэйшага напалу.

Яна ўсюды паспявае, усё спасцігае, і людзі ёй моляцца, як святой, і называюць яе чалавечым імем: Малання, аднак і сама яна — малітва, яскравая малітва прасторы, якая, як людзі, мае патрэбу ў споведзі, ачышчэнні і прасвятленні.

Маланка — ламанка: яна ломіць магутныя дрэ-вы і вымалёўвае трапятлівыя — «ліхаманкавыя» — узоры вышэйшай — электрамагнетычнай — трыганаметрыі.

Маланка спакон вякоў маладая, яна вечная «му-за»: калі яна гаворыць, пануе нямая ціша, калі замаўкае, пачынае гаварыць «гармата» — гром.

Гром агромністы: ён «ахорвае» бязмоўнае і пашырае імгненнае, палохаючы старых і малых тым, чаго ўжо няма, што ўжо мінула.

Гром — гурма і гармідар; пакінуўшы свае харо-мы, ён гоніцца за маланкай, за ўсё чапляецца, усё зрушвае, усё пераварочвае дагары.

Маланка лёткая, гром грувасткі, маланка маляўнічая, гром красамоўны, маланка — змест, гром — форма, маланка — інтуіцыя, гром — логіка, маланка — мелас, гром — рыторыка, маланка крэсліць граматы, адрасаваныя Садому і Гаморы, гром іх абвяшчае.