Ігар Бабкоў - Хвілінка

Ніхто не ўмеў гэта лепш за яго.

І ніхто больш за яго не ведаў пра рэальнае жыццё. Асабліва ў вёсках і малых мястэчках, дзе ўсе навідавоку і дзе важна было адчуваць сілу і дапамогу.

Зрэшты, і гэта было не самае важнае.

Ён трымаў сувязь з баявым крылом, якое пачалі рыхтаваць амаль адразу. Ціха, канспіратыўна і крыху наводдаль. Напачатку дзеля аховы мітынгаў, потым, калі з’явіўся партыйны офіс і крыху маёмасці — каб адбівацца ад бандытаў.

Потым бандыты зніклі, разам з той эпохай. Затое прыйшоў К., і ўсё стала зусім сур’ёзна.

К. быў баявы афіцэр і адразу паставіў кропкі над і.

Першае, што ён зрабіў, — вывез усіх у лес і прапанаваў разысціся і сустрэцца заўтра. У мястэчку Л., за пяцьдзясят кіламетраў на поўначы. Дайшла толькі палова групы.

Мы гэта робім не дзеля таго, каб пагуляцца ў вайнушку, сказаў ён тады. Проста мусяць застацца людзі сур’ёзныя, гатовыя выканаць загад, якім бы дзіўным і незразумелым той ні выглядаў. Зрэшты, аддаць свае жыцці. За Радзіму. Калі будзе патрэба, прыйдзе час.

Ясна, такая задача была няпростай, і яна была не для ўсіх.

Ён зразумеў гэта, калі час дзеянняў амаль надышоў.

Гэта было яшчэ да расколу.

Нарэшце здарыўся крызіс, і яны былі за тры крокі ад перамогі. Абвяшчалі імпічмент. Парламент і канстытуцыйны суд былі на іх баку. Ужо і вайскоўцы гатовыя былі выступіць, на ўсялякі выпадак сем’і афіцэраў некаторых вайсковых частак паехалі адпачываць ва Ўкраіну. І тыя чакалі толькі сігнала.

Багдан тады тыдзень жыў на партыйнай кватэры, пра якую ніхто не ведаў. Ніякіх асабістых рэчаў. На кухні — запас ежы на месяц. А ў суседнім пакоі — дванаццаць вялікіх скрыняў. З АКээМамі і боекамплектамі.

Ён не пытаўся, адкуль і як усё гэта да іх патрапіла.

За гэты час ён пражыў некалькі жыццяў. Адно, у радаснай эйфарыі, як бывае перад чымсьці важным. Іншае, у трывозе і нават страху. Напрыканцы ён патрапіў у здранцвенне, амаль кому, і апошнія дні проста слухаў радыё і чакаў сігнала.

Але сігнала не было. Шукалі кампраміс, распачаліся перамовы. З Масквы прыехаў П. з цэлай камандай. Урэшце там, наверсе, паверылі, што можна дамовіцца.

Яны тады зноў прайгралі.

І некалькі вядомых асобаў леглі ў безыменныя магілы.

***

Пра ўсё гэта журналісты не здагадваліся, і дзякаваць богу.

Пытанне было ў іншым. Як і калі ён паспеў для іх стаць гэтай шэрай тканкай, якая не мусіла падабацца і аб якую можна было так беспакарана выціраць ногі?

Ён яшчэ памятаў часы, калі на вуліцы з ім віталіся незнаёмыя, дзякавалі за Гістарычны клуб, расказвалі пра ўзрушэнні, пра ўпершыню адкрытую мінуўшчыну. Пра тое, як яны чакалі, каб хтосьці гэта прамовіў.

Потым усё паступова знікла: мінуўшчына заняла сваё месца ў мінулым, а на першае месца выйшла крыху мітуслівая і няўцямная, але пэўная ў сабе цяпершчына.

Ён зусім не быў наіўным, і чым далей, тым больш у ім нараджалася штосьці бязлітаснае — і ў дачыненні да гэтай цяпершчыны, і нават да меркаванай будучыні.

Ён бачыў і разумеў многа.

Як усё мянялася. У партыі і ў жыцці.

Як вакол партыі паўставалі розныя арганізацыі, і на важныя месцы пачыналі выходзіць бухгалтары. Тыя, хто пісаў праекты і размяркоўваў грошы.

Як яны ціха фармавалі свае лобі, праз семінары і школкі, на якіх кармілі і выдавалі кішэнныя.

Як розныя людзі звонку пачыналі ўплываць на рашэнні, нашэптваць: гэты добры, а гэты крыху падазроны, а вось пад таго ніколі не дадуць падтрымку.

Ён бачыў, як незаўважна знікала жывая эмоцыя — і заставаліся толькі правільныя словы, сухія, фармальныя, якія ў новых абставінах мала што значылі.

А потым прыйшло новае пакаленне. Якое думала і адчувала зусім не так, як яны.

Было відавочна, што эпоха шчырасці прайшла, прамінула, і што новыя людзі, сіліконавыя хлопчыкі, як сказаў аднойчы М., проста такімі нарадзіліся. І нічога з гэтым не зробіш.

І ўсё ж было неяк крыўдна, што яго залічылі нават не ў ворагі новага часу, а ў нейкія астатнія. На якіх можна было не зважаць, не лічыцца.

Але самае страшнае было ў іншым.

У пэўны момант ён злавіў сябе на сімпатыі да Лу.

І гэта было як здрада.

***

Лу, без сумневу, быў ворагам, ён знішчаў тое, што здавалася ім самым важным. Ён краў у нацыі яе годнасць, яе вышыні. Зрэшты, ён закрыў сабой іх будучыню, і цяпер, каб туды патрапіць, трэба было праз яго пераступіць. Праз жывога альбо мёртвага.

Адкуль тады сімпатыя?

Ён памятаў яго другім.

Калісьці, у дэпутацкім жыцці, яны сядзелі амаль побач у зале паседжанняў. І часам ён запрашаў да сябе, у апартаменты, даведацца, што там чуваць у вас, ідэйных.