Алесь Разанаў: Вастрыё стралы

Ёсць месца ў набытку i месца ў страты.
Дзе растлумачыцца чалавеку, хто ён такі?
Хаты чакаюць, што вернуцца людзі.
Пыл ацярушваецца на парозе.
Калі мы са светам — мы супраць свету,
калі мы з прыродай — мы супраць прыроды,
калі мы з родам — мы супраць роду...
Мінулае тоіцца ў змроку, будучыня — у светлыні.

МЫ, ЛЮДЗІ

На даляглядзе, у самым канцы пакручастай доўгай дарогі,— сонца,
а на дарозе, ва ўсю яе даўжыню,— мы, людзі...

Калі мы лічым адно аднаго па пальцах — нас шмат,
калі мы лічым адно аднаго па душах — нас мала:
нам яшчэ трэба ўбачыць у іншых сябе, у сабе — нябёсы, у нябёсах — сонца, a ў сонцы — сонцалюдзей.

Спыніўшыся на дарозе, адны з нас будуюць на ёй жытло. Мы ўжо знайшлі,— яны кажуць,— месца сваё пад сонцам.
Другія, збаяўшыся, што ix у канцы не стане, падаюцца назад, ва ўсё большы цень.
Трэція, аддаўшы дарозе, што ix затрымлівала i цямніла, уваходзяць, быццам у браму новага свету, у сонца, i самі становяцца сонцам, i ў людзях зямлі прадбачаць сонцалюдзей.

АДЛЮСТРАВАННІ

Па засяроджаных кольцах пня стану гадаць пра леты, якія сплылі, пра зімы, якія расталі, а па люстэрках — пра тое, хто я...
Усё, што з люстэркаў ідзе да мяне на- сустрач, прыходзіць насупраць,
усё, што знаходзіцца праваруч, апынаецца леваруч,
i тое, што ёсць адно, становіцца тым, наго шмат.
Увасабляюся — у люстэрках, мяняюся — у люстэрках, распознаю па люстэрках, дзе праўда, дзе крыўда,
дзе цемра, а дзе святло...
Цемра — найбольшае адасабленне: у ёй нічога няма.
Святло — найбольшае ўвасабленне: у ім ёсць усё.
Я сустракаю ў люстэрках знаёмых i незнаемых людзей, я сустракаю ў люстэрках птушак, вужак, жывёлін, я сустракаю ў люстэрках нажы i ружы —
i ўсе яны маюць штось да мяне.
— Ты яшчэ ані разу не бачыў сябе,— запэўніваюць яны.— Заўсёды i ўсюды ты бачыш адно толькі нас — свае шматаблічныя адлюстраванні...
Няўжо без люстэркаў думка не ведае, што падумаць, позірк — куды паглядзець, дарога — куды падацца, жыццё — як жыць?!.
Некалі, вырваўшыся ў наступнасць, туды, дзе мяне няма, убачу далёкую постаць, якая блукае сярод люстэркаў i намагаецца ў адлюстраваннях кагосьці знайсці.

ГОСЦІ

Госці прыйшлі ў мой дом.

Пытаюся, што ім трэба.
Адказваюць госці: мы хочам узяць свой скарб.

Пытаюся, хто яны.
Адказваюць госці: гаспадары.

Відаць, памыліліся госці i забрылі не ў той дом. Я жыву тут ад нараджэння i ведаю ўсё да апошняй драбніцы: вунь — столь, вунь — падлога, вунь — рэчы, бо ўсё, што ні ёсць тут,— яно мае.

Ды госці ўзрываюць маснічыны — i дастаюць з-пад ix куфар,
вымаюць пару цаглін ca сцяны — i ўжо трымаюць шкатулку ў руках,
лезуць пад столь — i выцягваюць з нейкай шчыліны нейкі скрутак...

I вось я стаю ў сваім доме — госць.

РЭЧЫ

Раскопваюць гарадзішча.
Выкопваюць рэчы.
Вось рэч-рука, вось рэч-нага, вось рэч-моц, вось рэч-улада...
Рэчы — апошняе цела людзей, яков жыве найдаўжэй.
За рэчы трымаюся, аб рэчы абапіраюся, атрымліваю ў спадчыну рэчы...
Рэчамі мераецца мой час, акрэсліваецца мая прастора, без іх я губляюся, без ix я знікаю, без ix я нічога не значу сам.
На торжышчы, дзе ўсё набываецца i прадаецца, пытаюся ў рэчаў, як ix завуць.
Яны, называюць мае імёны.

ЗАЦЬМЕННЕ

Прыставіўшы да вачэй замглёныя шкліны, людзі глядзяць угору: цяпер яны бачаць, як сонца ззяе i як зацьміцца сонца...

Што, дрэва, што, камень, што, воблака — няўжо мы бачым вас толькі таму, што i вы ў зацьменні?!.
А чыстыя сутнасці свету для нас яшчэ ўсё застаюцца закрытым!?!.
I мы ні разу ні з чым яшчэ не былі самнасам?!.

...За вёскаю — рэчка, за рэчкаю — горка, за горкаю — поле, на полі — камень, а на тым камені-валуне стаіць-зіхаціць залатая карона...
Ды варта мне толькі зірнуць на яе сваімі вачыма — усё прападае...

Бачу праз перашкоду.
Думаю праз перашкоду.
Праз перашкоду жыву.

I стала сонца зямлёй.
I стала зацьменне целам.

КРАТЫ

Як здрадлівы лёд, пад намі правальваецца зямля,
самі сабою зрушваюцца са сваіх месцаў нашы бажніцы, астрогі, музеі, крамы...

— Не трэба звяртаць на ўсё гэта ўвагі,— нам раяць аднекуль зверху,— гэта капаюць краты свае норы, усяго-наўсяго краты...