Алесь Разанаў: Вастрыё стралы

— Я ведаю,— кажа ён,— толькі трохі, ды ўсё, што было тут, да самых апошніх драбніц, адкрыецца на судзе, на тым страшным судзе, дзе ўзважвацца будуць людскія душы.

Просяцца ў нас, каб падвезлі, каго даганяем: дзядзькі, дзецюкі, маладзіцы, падлеткі, жанкі, старыя,— i мы ix бяром, бо ўсе, хто ні ёсць на гэтай дарозе, ужо не староннія нам, не чужыя, ужо, нейкім чынам, свае.
Зыбаецца воз па пяску, ляскоча воз па карэнні,
Хведарка Барадаты махае лейцамі i паганяе каня...
Цесна пасеўшы, усім хаўрусам едзем па даўняй лясной — па людской!..— дарозе, едзем на страшны суд.

ПАДАРУНАК ХРОСНАЙ МАЦІ

Хросная маці аддае мне свой падарунак. Гэта люстэрка. Я спрабую ўгледзець у ім сябе, але дарэмна. Яго паверхня зморшчаная i цьмяная, быццам чыясьці далонь.

— У ім жыве Бог,— кажа хросная маці,— i некалі ты яго ўбачыш...

Здараецца, люстэрка яснее, зморшчыны разгладжваюцца — i тады мне відаць то птушка, якая ляціць, то паставы людзей, то абрысы незразумелых рэчаў...

Я губляюся ў меркаваннях: магчыма, я ўжо бачу Бога, ды толькі не ведаю, што гэта ён.

ЗАВАЁЎНІКІ

Яны ідуць па чужой зямлі.
Кожны ix крок — парушэнне невідавочнай мяжы, якая ўтрымлівае ix саміх у іхніх абліччах, у іхніх імёнах, у іхніх жыццях...
Яны выходзяць з сябе: скура старых забаронаў выварочваецца на левы бок.
На ix наведзена пільная лінза нябёсаў.
Сярэдзіна свету перамяшчаецца разам з імі.
За імі гарыць зямля.
Яны не змогуць вярнуцца.

АСКЕПКІ

Люстэрка, у якое я бачыў сябе, расцялася на аскепкі —
i кожны аскепак расказвае мне пра сваё,
i кожны гаворыць ca мной па-свойму...
У адным — сціскаючы шчыт i меч, я ваюю на полі бою,
сяджу на ўзбярэжжы вялікай ракі — у другім,
у трэцім — кляновай сахою ару палетак,
праз урвішчы i кустоўе ўцякаю ад насцігачоў — у чацвёртым,
у пятым — схіляючыся ля горна, сплаўляю серу i ртуць...
Я спрабую злучыць аскепкі ў адно, але пярэчаць сколы, спрабую ўсіх гэтых — такіх разнаісных — людзей пазнаёміць паміж сабой, але не дазваляюць краі...
Ты, загнаны ўцякач, за кім небяспека цікуе хціва,
ты, засяроджаны ў позе лотасу ёг,
ты, руплівы ратай,
ты, рымлянін ваяўнічы,
i ты, чарадзей-алхімік,
хіба вы нічога-нічога не ведаеце пра мяне?!.
Я той, хто стаіць проці вас, i ўзважвае вашы жыцці, i пераходзіць з аскепка ў аскепак, не ранячыся аб краі.

ІВАН ГУГОВІЧ

Колішні брыгадзір паляводчай брыгады Іван Шаўкаловіч, па-вулічнаму Гуговіч, казаў, што ён пражыве семдзесят два гады.
Столькі разоў адстукаў яму ў часы яго маладосці, яшчэ пры Польшчы, на адным спірытычным сеансе драўляны столік.
I з ім, i вакол яго ўсё мянялася неаднаразова, i ў чужых землях, i ў сваёй зямлі гінулі аднавяскоўцы, a Іван Гуговіч, нібы зарок, насіў у сабе тую звестку, якая прыйшла да яго з яго канца...
І калі па вёсцы блукалі ўпартыя чуткі: будзе вайна, i ў ёй аніхто не ўцалее, а ў краме бралі мяшкамі запалкі, мыла i соль, я не згаджаўся: не будзе — Івану Гуговічу яшчэ далека да сямідзесяці двух гадоў.
Загінуў ён неяк дзіўна. Паехаў на возе ў лес, а перад мостам чамусьці збочыў, паехаў па-плыткаму — уброд, праз раку...
Там i знайшлі яго: на беразе ходзіць конь, воз у вадзе, а пад возам Іван Гуговіч, адно вытыркаецца, у кола ўчаперыўшыся, рука...
Рознае меркавалі пра выпадак гэты. А я прыгадаў ягоны расказ, якому i сам ён здзіўляўся, нібы не верачы, як гэта можа быць...
Ён не дажыў паўгода да тэрміну, што яму тады налічыўся,— мабыць, апошні раз столік стукнуў цішэй.

АДГЭТУЛЬ

Крэсліць вакол мяне доля свае заклёны- кругі.
Груган сядзіць на вяршаліне дуба.
Складаюцца зоркі ў знакі нераспазнанай карты.
Аспрэчвае мэта, што ёсць.
Сны зберагаюць, што трачу.
Ці самы апошні круг — небакрай?

За мною, удалечыні, зноў зелянеюць лясы, зноў палавее жыта, зноў белымі, сінімі, жоўтымі кветкамі ўпрыгожваюцца лугі...

Але не магу я вярнуцца туды, дзе ўжо быў,— проці сваіх слядоў,
i не магу затрымацца тут, дзе знаходжуся сёння.

Мая прастора — мяжа.
Мой час — вастрыё.
Мой шлях — шлях агню: адгэтуль.

ПАРОГ

Парог урос у зямлю, струхлеў...
Я б'ю па парозе нагою — з яго сыплецца парахня.
Але гэткі ён толькі зверху, далей ён трывалы, далей ён моцны — i шашаль яго не стачыў, i цвіль яго не збуцвіла,
— О, яму безліч гадоў,— кажа брат.— I высечаны ён з дрэва, якога цяпер няма ўжо,— ca шчырага дрэва, i высечаны людзьмі, якіх гэтаксама няма...
Мы не ўваходзім у хату: у ёй жылі нашы дзяды, у ёй жылі прадзеды нашы, а мы стаім на парозе, на шчырым парозе, i адчуваем, што мы гэтаксама парог, да якога — няма нас, i пасля якога — няма...