Алесь Разанаў: Вастрыё стралы

Але я сцярожка сачу наўкола.
Я ўхіляюся ад сумесных сустрэч.
Калі ўсе прысутнічаюць, нехта, хоць бы адзін, адсутнічаць мусіць.

Я вартаўнік лёсу.
Я не магу яму даверыцца.
Я памятаю пра сыноў Іова: яны загінулі, калі сабраліся пад адною страхой усе разам.

ПРЫКМЕТЫ

Каб адгарадзіцца ад выпадку, мы абгарадзілі сябе каменнай сцяною,
забрукавалі дол,
паставілі громаадводы,
уклалі законы,
распланавалі сваё жыццё далёка наперад — на дзесяцігоддзі, стагоддзі, але...

Але на самым пачатку лета зажоўкла бярэзіна ў скверы,
але каля самае ратушы раптам, з палёту, упала мёртвая птушка,
але загарчэла вада ў студнях,
але старыя людзі спыняюцца на дарозе i кажуць: «Мы чуем, як плачуць нашы бацькі...»

ДРУГОЕ СОНЦА

Запальваецца ў небе другое сонца.
Я хаваюся ад яго за старую кашлатую дзічку, але сонца прасвечвае яе наскрозь;
хаваюся за сцяну хлява, але цень ад яе празрысты, як дзень;
хаваюся за валун, што ляжыць каля студні, але ён як сіта;
хаваюся ў хату, a ў хаце звыклы спакой, a ў хаце ні цёмна, ні светла...

У хаце сядзяць, бы на свяце нейкім, бацькі,
у хаце сядзяць сваякі,
i так мне шкада, што я ўжо не з імі...

A маці — наўздзіў маладая — гладзіць мяне рукою па галаве, дзьмухае мне на твар...

— Вось i ўсё добра,— кажа яна.— Я пагасіла другое сонца.

ТРАНСМУТАЦЫЯ

Рукамі абмацваю твар: аднымі часткамі цела адчуваю другія часткі.

— На каго ты падобны?!.— кажа сястра.

Не ведаю, на каго:
хто кажа — на камень,
хто кажа — на птушку,
хто кажа — на дрэва,
хто — на самога сябе...

Блізка Вялікдзень.
У паветры разліты салодкі i горкі водар.
Падсыхаюць груды.
Цвітуць кацяхі вербалозу.
Прадвесціцца шчасце.
Сонца запальваецца ў грудзях.
З песняй i плачам кудысьці ідуць натоўпы.

ДЗІЧКА

Дзічка-дзічка, чаму ты не груша?
Вось i піла ўжо зубіцца на цябе, i вострыцца ўжо сякера.
Але хіба ведае дзічка, чаму яна дзічка?
Але хіба ведае горкі палын, чаму ён горкі палын?
I хіба ведаюць людзі, чаму яны людзі?
Нешта пагасла ў свеце, нешта замоўкла, нешта асірацела.
Не ўсё, што расце, расце для яды, i ўсё, што расце, расце не адною ядою.
Прыходзіць з мінуўшчыны на апусцелае месца сівы дзядуля.
З будучыні выблісквае ў нашы вочы пажар.
— Яны не мелі таго, што мы сёння маем,— расказваюць сваякі пра людзей, што жылі калісьці,— але жылі яны лепш.
Ці ведае чалавек урэшце, што яму лепш, а што горш,
што — страта, а што — набытак,
што — немач, а што — здароўе,
што — мала, што — шмат?
Усё вырашае па-свойму розум, ды нешта ў жыцці не згаджаецца з ім.
Пад вечар запаліцца ў печы.
I загаворыць — апошні раз — з намі дзічка на самай відушчай мове — на мове агню.

ПАСТУХІ

Яшчэ з лагчын не сышла вада, а тут, дзе гарыць цяпельца, ужо досыць суха.
Прысеўшы каля цяпельца, чакаю, калі ад далёкага статка прыйдзе мой даўні сябра, з якім я не бачыўся шмат гадоў.
Тут стойбішча пастухоў: хто падыходзіць сюды, а хто адыходзіць, хто прышывае да світкі латку, хто самакрутку няспешна курыць, хто дастае з торбы харч...
«Калі сабраліся ў іхнім двары, каб рэзаць тую карову,— апавядае стары пастух пра аднаго з пастушкоў,— ён раптам збялеў быццам смерць, заплакаў, схапіў, што было пад рукою,— шкліну i кінуўся з ёй на людзей.
Моцна сабе ён тады тою шклінай руку параніў, а крыкам, апостальскім нейкім крыкам: нельга рэзаць кароў!..— параніў людзей...»

Я ведаю: колішні той пастушок — гэта ён, мой сябра.
Гляджу на знаёмую вёску, дзе між драўляных хацін паўсталі гіганты-дамы,
гляджу ў агонь пастухоўскі, што супакойвае i непакоіць,
i ў неба, усё тое ж неба, дзе сярод белых аблокаў блукаюць разам душы апосталаў i кароў.

* * *

На маёй дарозе ўзгоркі i ўпадзіны.
Але гэта мая дарога: яна рухаецца, яна разважае, яна размаўляе, яна ўдакладняе маю хаду.

Побач, непадалёку,— асфальтаваныятрасы: на ix усё роўна, на іхусёпэўна, пра ix усё наперад вядома: адкуль яны i дакуль...
Па ix імчацца аўтобусы i аўтамабілі, абапал ix пешаходы ўпэўнена крочаць, але самі трасы стаяць.

Я апускаюся ў новую ўпадзіну — i мяне апаноўвае змрок, якога няма яшчэ на зямлі,
уздымаюся на новы ўзгорак — i сустракаю яшчэ раз сонца, што ўжо на зямлі зайшло.