Генрых Далідовіч - Кліч роднага звона

Ён спакваля зняў з галавы бабровую шапку, сабалінае футра, павесіў усё гэта на прыладжаныя да сцяны адпаліраваныя ласіныя рогі, памог распрануцца Войшалку (з ім яны толькі што пагаварылі пра княскі пасад у Навагародку, пра яго варункі з Літвою). Міндоўг абмацваў учэпістым позіркам то яго, спакойнага, то пабялелага, асабліва сёння з манаскім абліччам сына, намагаючыся адчуць, з чым яны прыйшлі да яго. Усяслаў жа дёр ахаладнелыя пасля сцюжы рукі, хукаў на ix i нібы выпадкова пазыркваў на Міндоўга — на яго асабліва рыжаватыя на фоне белай кашулі валасы, густыя бровы, вусы i бараду (усё валоссе не толькі адзалочвалася жаўтаватым бляскам, але i кучаравілася, што, як кажуць, сведчыць пра буйны, неўтаймоўны характар), а таксама зазіраў у вочы, што чамусьці часта мянялі колер. Былі то блакітнаватыя, то шэрыя ці нават зелянкавыя, a калі, бадай, ажно карыя. Сказаць шчыра, сам Усяслаў неяк вельмі i не заўважаў гэтага. Ды Любка падказала. I не толькі пра гэта, але яшчэ i пра тое, што Міндоўг пазірае надта ж па-драпежніцку, без літасці, што ад яго позірку ажно сцінаецца скура. «Так ён пазірае толькі на цябе»,— пажартаваў ён. «Чаму? — здзівілася Любка.— Я ж нічога благога яму не зрабіла!» — «Ты прыгожая i вабная, а Мендог ласы на маладых i паглядных». Любка зачырванелася, засаромелася, нібы з просьбай абароны зірнула яму ў вочы. Усяслаў адчуў: Міндоўг сам-насам з Любкай калі не хапаў у абоймы, дык пазіраў юрліва, падлешчваўся, а можа, нават i зайздросна сказаў слова-другое пра яе красу i стан. Усяслаў не насцярожыўся, але рашыў быць з суседам больш строгім.

— Дазволіш сесці? — паўжартам, але без лагоднай, як раней, усмешкі запытаў у Міндоўга.— Пачастуеш медавухай?

— Прашу,— спахапіўся той, паказаў рукой на невысокія, але шырокія i мяккія, пакрытыя вырабленымі мядзведжымі скурамі крэслы абапал невысокага круглага з дубовага кругляка стала, на якім на сурвэтцы стаяў гліняны глечык з вузкім рыльцам i кубкі. A калі яны селі, сам наліў ім медавухі, пунсавеючы ад напружання, якое ўтаймоўваў.— Правёў i Выкінта?

— Правёў,— адказаў Усяслаў, беручы з вялікіх i дужых, усыпаных рабаціннем Міндоўгавых рук кубак.— Усіх правёў ужо.

— Пра што, калі не сакрэт, гудзеў табе жамойцкі шэльма? — пачаў здалёку Міндоўг.— Сватаў табе сваіх i маіх сынаўцоў?

— Сватаў,— прамовіў Усяслаў, адпіў крыху з кубка саладкавата-гаркаватага пахучага, мяккага, але моцнага пітва.— I Эдзівіда, i Таўцівіла.

— Каб праз ix не толькі сеяць варожасць на Літве, але i выйсці ўжо на вас! — Міндоўг, як адчувалася, апаражніў ужо кубак-другі, але п'яны не быў, разважаў ясна i абышто (тое, што ў цвярозага ў думках) у яго не вырывалася.

— Ён тлумачыў гэта тым, што такі ход не спадабаецца табе, але прынясе Навагародку прыязнасць многіх літоўскіх земляў, знойдзе разуменне ў Полацаку i Жамойці. А гэта — шыхт ужо супраць князя Данілы, які даўно ўжо чакае, каб пасадзіць у нас аднаго ca сваіх сыноў...

— I што ты адказаў яму?

— Прачыніў таямніцу князевага наказу,— Усяслаў зноў крыху адпіў; Войшалк па-ранейшаму, нават у цяпле, быў бляклы, не пазіраў ні на нікога, утупіў вочы ў стол, здаецца, разглядаючы слаі ад тоўстага дрэва на стале; Міндоўг трымаў кубак у руцэ, але нават не прыгубліваў з яго, а цяпер вось яго рука ўздрыгнула.— Нядаўна пачуў яе Войшаль, а зараз пачуеш усё i ты.

Міндоўга рука яшчэ болей дробненька затрымцела: пра што ж яны гаварылі? Што — яго разумнаму, калі трэба мяккаму, a калі трэба дык i хітраму, жорсткаму, сыну будзе тут, у Навагародку, княскі пасад? А яго, Міндоўга, убок? У памагатыя сыну, які навагародзец па духу? Ды Міндоўг стрываў, не запытаў запаліста, што ж у запавеце князя Ізяслава.

Усяслаў не меў ні намеру, ні ахвоты гуляць.

— Канечне, як ты i перакананы, князь,— прамовіў ён,— у тым наказе супраць таго, каб тут закняжыў хтосьці з Данілавых сыноў, пусціў свой род i зрабіў Навагародак сваёй вотчынай, перадаваў яе сваім дзецям i ўнукам. У Навагародку павінен быць іншы род, які павядзе далей нашу палітыку.

Цяпер ужо Міндоўг апусціў рыжую i кучаравую буйную галаву, з утрапеннем слухаў, чакаючы галоўнага. Пацягнуў крыху з кубка, але, здаецца, без ахвоты i смаку. На твар яго ўсплыла цяжкая пакута, што бывае ў людзей, якія гарачыя, дзёрзкія, самалюбныя, але змушаныя падпарадкоўвацца багацейшаму i мацнейшаму, цярпець, час ад часу выпускаючы толькі пару ў п'янстве i свавольніцтве, нават буянстве ў сябе дома.

— Вось я i сказаў Выкінту: наш новы князь будзе з Літвы,— вёў далей Усяслаў.— Калі ён убачыў, што гэта не будзе ні Эдзівід, ні Таўцівіл, дык астатняе яму было зразумець няцяжка: наш новы князь будзе з Мендогавага дому. Мне ўжо нічога не заставалася, як пацвердзіць: так, кунігас, з Мендогавага.