Генрых Далідовіч - Кліч роднага звона

— А я, прызнаюся, баялася...

— Чаго, краса мая ненаглядная?

— А можа, ты паехаў да другой?

— Да каго?

— Да той, якую ведаеш...

— Дурненькая мая. Мы ж табой зашлюбаваныя.

— Мала што. Ты — ваявода, ты ўсё можаш.

— Не ўсё. Што мне не па сіле, а што я сам ад сябе адганяю,— сказаў, а пасля нечакана нават для сябе самога прызнаўся, але нібы па-геройску: — Праўда, некалі, калі быў малады i неразумны, мог страціць развагу з-за адной жанчыны...

— Я ведаю.

— I з-за каго, ведаеш?

— Знаю.

— Ну, з-за каго?

— З-за Мендогавай Ганны...

Ён ажно анямеў i, мабыць, зноў не так, як звычайна, гладзіў Любку рукою: адкуль яна тое ведае? Ёй жа тады, калі тое было i было адзін раз, позняй ноччу, здаецца, без чужых вачэй, ішоў яшчэ першы год!

— Угадала?

— Угадала, але як?

— Гаварылі пра тое, а я чула, запомніла...

— Праўда, магло тады быць самае нечаканае...— прызнаўся ён.— Але Ганна захацела быць вернай свайму мужу, сям'і, а я — сваім... Мы абое заглушылі тое, што ўзбудзіла нашы сэрцы... Можа, тое, загнанае i затоенае, уваскрэсла, калі я зірнуў на цябе як на жанчыну...

Змаўчала, але задаволена, радасна. Ён жа адчуў, што праўду кажуць некаторыя юрныя мужчыны-урвіцелі: Бог даў вушы жанчыне найперш для таго, каб яна чула ад мужчын, якая яна прыгожая, мілая, добрая, жаданая. Хто больш i лепш нагаворыць такога, да таго яна i пахінецца. Часамі нават да самага што ні ёсць няшчырага, хлуслівага, а то i нягодніка. «Добрае слова i кошцы прыязнае».

— Можа, гэта i не ўзвышае мужчыну, Любка, але я не гулюн. Я адданы адной,— ён яшчэ бліжэй прытуліў яе да сябе.— Цяпер, падбіты ў дарозе i рознымі напасцямі, знявераны ў чалавечым шчасці, я акрыяў, зноў хачу жыць. Дык ты, краса мая ненаглядная, самае дарагое мне на свеце. Цяпер я непакоюся, каб ты хутка не збегла ад мяне, старога.

— Ніколі!

— Перасцерагаю: збяжыш — заб'ю! Сваёй рукою!

— Не! — загарачылася.— Я толькі твая. Да смерці. Ніхто іншы, малады ці пажылы, мне не спадабаўся i не падабаецца.

— А раптам счужэеш, ахаладнееш да мяне?— запытаў-загуляў ён.

— Не счужэю i не ахаладнею,— молада запэўніла яна.— A калі, не дай Бог, нават пад.прымусам саграшу, дык забівай мяне. Ды я тады сама сябе звяду са свету!

— Што б ні было, жыві i красуйся,— прамовіў ён.— Грэх вялікі некаму ці сабе зводзіць такую красу чалавечую!

— Я толькі твая,— супакоена, шчасліва прашаптала Любка, ямчэй ладкуючыся на ягоным плечуку, шчасна атуманьваючы прыемным водарам i цяплом.

«Божа, калі ты ёсць,— падумаў Усяслаў,— як вельмі проста можа быць шчаслівы чалавек, але як яму мала даецца гэтага шчасця!.. Як нібы патрэбна, але няўцямна, памылкова яно падмяняецца чымсьці іншым! Мітуслівым, злым, згрызотным!»

Назаўтра, усцешаны i супакоены, загадзя ведаючы, што можна адпачыць, Усяслаў не змог сам прахапіцца, у цішыні i лагодзе дабіраў салодкі сон. Ды нечакана яго пабудзілі:

— Усяслаў,— заказытала яго пад пахай гарэзная з дасвецця Любка,— прачніся!

— Што такое? — падхапіўся, сеў ён, тручы заплюшчаныя вочы.

— На дварэ першы снег!

— Хачу спаць,— узмаліўся ён, адкінуўся спіной на пасцель.

— Які сон?! — затармасіла яго яна, седзячы побач на каленях у цёплай начной кашулі.— Зюзя прыгнаў зіму! Падыміся, зірні.

Тут, у спальні гэтага дома, было не акно, як у Навагародку, a толькі выраз між двух бярвёнаў, зашклёны, але цяпер адтуль, з двара, нібы адсвечвался сюды ясная, нават белая i халодная відната, напаўняючы пакой маладой свежасцю.

— Ды падыміся ты! — не адступала Любка.— Зірні! На новы свет!

Ён ужо не толькі расплюшчыў вочы, але i нехаця падняўся, накінуў на сябе ахаладнелы за ноч бухарскі халат i пад руку з Любкай паўсонна падшлэпаў у мяккіх тапках да акенца: двор, дрэвы былі зіхотка белыя, толькі чарнеліся ствалы ды найбольш тоўстыя галіны.

— Пабеглі на двор! — пад'юшчыла Любка.

— Чаго? — мармытнуў ён.

— Прабяжымся па снезе! Босыя!

— Я не пабягу,— сказаў, хоць у маленстве меў найвялікшую радасць прабегчыся, апячы ступакі прыемным холадам.

— А я хачу прабегчыся!

— Прабяжыся.

Любка пацягнула яго за руку, адшчапіла на дзвярах крук, потым яшчэ большы — у сенцах — i выскачыла на двор. Скінула тапкі i, загалёкаўшы, узмахваючы рукамі, пабегла па тоненькім снезе да лесу, пакідаючы за сабой шнурочак цёмных слядоў. Не ўтрымаўся, усміхнуўся: што ні кажы, маладая лань!

Вось хтосьці — ara, стары Цішук — сярдзіта крыкнуў, дык Любка зусім не спуджана, толькі паслухмяна павярнулася i па сваім следзе пабегла сюды, да доміка, а за ганкам у сенцах шпарка ўскочыла яму на рукі, прыціснулася, нягучна скавычучы ад стыні,