Генрых Далідовіч - Кліч роднага звона

Ён разумеў, што як гаспадар, як сталы ўжо чалавек не павінен так размаўляць з маладой i сумленнай дзяўчынаю, змушаць яе гаварыць яму прыемнае, а то i ва ўсім падпарадкоўвацца яму, ведаючы, што сіла не за ёй, а за ім, але ён скрозь усяго гэтага прадзіраўся да таго, што было яму мілае i дарагое, што магло яму даць гэтае мілае зямное ці, можа, i нябеснае стварэнне.

— Не бойся: я не думаю цябе пакрыўдзіць,— сказаў ужо нібы з выбачэннем, але яшчэ бліжэй пацягнуў яе за руку да сябе.— Ляж са мной, калі я табе не прыкры.

Легла. Зусім пакорліва, але задыхала трывожна.

— Любка, паслухай мяне ўважна,— прамовіў з просьбай.— Думаю, ты добра ўжо ведаеш: той-сёй з гаспадароў паводзіцца вольна са сваімі слугамі-жанчынамі i дзяўчатамі, а то i змушае ix да граху. Я — твой гаспадар, маю над табой уладу, але я не магу i не хачу быць тваім крыўдзіцелем. Я, мабыць, для цябе стары i брыдкі, ды побач з табой маладзею, хачу жыць, кахаць. Ты, маладзенькая, толькі адчуваеш, што гэта такое — каханне, імкнешся да яго так, як імкнуліся да яго нашы дзяды i прадзеды, але я, ведаючы ды не спазнаўшы гэтай чароўнасці i сілы, можна сказаць, цяпер з табой нароўні... Я мушу сказаць табе тое, пра што сам баюся думаць, чаго збаішся ты, што цябе можа нават глыбока абурыць... Выслухай. Будзеш супраць — так i скажы, я не пакрыўджуся i не буду помсціць, бо, сама ведаеш, гэта не ў маім характары, але калі ты зразумееш мяне, згодзішся на тое, на што я цябе хачу схіліць, ты мяне ашчаслівіш... Дык вось, Любка мая, скінь свой андарак, гарсэт!

Затрымцела рука беднай у ягонай руцэ. Але, як здалося яму, яна не абурылася i не зазлавала, толькі ўспыхнула сорамам:

— Брыдка ж!..

— Я ж, цяпер самая мілая i дарагая мне жаночая душа, прашу: зрабі гэта для мяне. Аднаго. Канечне, калі ты хочаш якраз мне прынесці радасць.

Яна вагалася, але калі ён узяўся памагаць застацца ёй без гарсэта i андарака, не супраціўлялася, а потым то ўздымала рукі, то прыпадымалася клубамі i спіной, каб урэшце быць без ніякага адзення. Праўда, потым хуценька накрыла аголеныя грудзі загарэлымі да локцяў рукамі.

Яму, спазнаўшы ўжо, што такое жыццё, колькі ў ім самага ўсякага — шчырага, чулага i разам з тым згрызотнага, зваднага, мярзотнага i балючага,— колькі бед, слёз i крыві, якое цяпер усіхнае навагародскае гора, радуючыся, што вярнуўся з новага баявога паходу ў свой любімы горад i дом, ляжыць вось на дыхтоўнай, уважліва дагледжанай жанчынаю пасцелі,— дык вось яму сёння, якраз цяпер, было замілавана i радасна бачыць побач тое, што зараз яго натхняла: дзявочае хараство. Як цяпер лепш убачыў, Любка была сярэдняга росту, але станістая, нават трошкі па-тутэйшаму камлістая, ды кожныя згібы, лініі на ёй былі грацыёзныя: паўналытныя белыя да калень ногі, акругленыя сцёгны i рэзка, але вабна круглаватыя прызыўныя клубы, што былі яшчэ па-дзявочаму матава белыя, без ніякіх жаночых жылкавых разрываў; жывот, хоць i падцягнуты, быў таксама нібы круглаваты, з неглыбокім, але па-чароўнаму вабным пупком, грудзі пад заслоненымі рукамі бачыліся поўнымі i стромкімі. А да ўсяго цяпер нязвыкла i ўражліва хораша альбо нават чароўна кідалася ў вочы ўпрыгожанне на Любчыных вушах, шыі i руках.

— Ды ты ўжо жанчына!— усклікнуў ён з самым шчырым захапленнем.— Табе патрэбен ужо мужчына!

Чырвань з Любчынага твару начала спадаць; яна заплюшчыла вочы i пакорліва маўчала, чакала, што ён будзе рабіць далей.

— Мужчына паможа развіцца, закрасаваць гэтаму цудоўнаму целу, як сонца, дождж памагаюць расці, налівацца цяплом i сокам маладому яблыку!

Не могучы раней, у маладосці, гаварыць такіх гучных слоў, тым не менш цяпер, нават насуперак сваёй волі, такое ён прамаўляў шчыра, нават па-маладому захоплена. Ён ведаў: каб дабіцца жаночай прыязнасці, ёй, кабеце, трэба нават i хлусіць, але вельмі спрытна i ласкава, але цяпер ён не маніў, ён за-хап-ляў-ся! Божа, якая гэта магутная рэч — захапленне мужчынам жанчынаю! Колькі пра гэта пісалася ўжо, колькі было i ёсць гаворак, але ў жыцці ўсё гэта непаўторнае!

Любка, чуючы яго шэпт, а таксама тое, што дазваляла сабе ягоная рука, маўчала, чакала іншага як непазбежнасці. Ён жа гарэзна зашарсціў далонню ёй пад жыватом:

— Была блізкая з хлопцам?

Адказала з заміраннем i шэптам:

— Не.

— Не маніш?

— Не.

— Але я сам бачыў, як ты ціскалася з дружыннікам Любамірам!

— Не-е! Ён лез, але я...

— Што — ты?

— Ну...

— Паддалася?

— Не-э! — горача запярэчыла Любка.

— А ты ўжо хочаш пазнацца з хлопцам ці з мужчынам?