Генрых Далідовіч - Кліч роднага звона

Яна недагаварыла. Ён таксама не імкнуўся давесці размову да канца, моўчкі давёз яе да бацькоўскай хаты, пакінуў тут, а сам, нават не вылезшы з машыны, падаўся ў горад. Толькі калі разварочваўся i на міг зірнуў на Ніну, то ўбачыў: жвавыя вочы яе нібы патухлі, i яна махае яму вольнай рукою чамусьці адрачона...

...Назаўтра на рабоце, на адным з прыпынкаў, да яго аўтобуса падышлі тры міліцыянеры i папрасілі вылезці з кабіны. Пасля сказалі сесці ў іхнюю машыну. Спачатку ён не мог разабрацца, што ад яго хочуць, думаў, ці не лічаць, што ён п'яны, але пасля, у міліцыі, усё зразумеў. Не толькі зразумеў, але жахнуўся, калі маладжавы, з учэпістымі чорнымі вачыма i з тонкімі нервовымі вуснамі капітан Сядых ашаламіў яго:

— Ну, аматар слодычы, расказвай, як згвалціў i забіў Ніну Стасюкевіч...

На развітальную сустрэчу з Вольгаю яго прывялі ўжо ў паласатай апратцы, пасадзілі яго на адзін бок стала, а яе — на другі.

Вольга доўга не магла ачомацца ад яго адмысловага, незямнога адзення, якое само па сабе было цяжкім знакам, пазірала яму ў вочы i нібы не пазнавала — ні позірку, ні ўсяго яго. Мусіць, ёй здавалася: перад ёю зусім чужы чалавек. Каля стала, амаль паміж імі высіўся пажылы, але яшчэ дужы прапаршчык, заклаўшы рукі за паясніцу i сашчапіўшы ix у кулак.

Вольга — i сёння ў строгім чорным касцюме, такога ж колеру свэтарчыку i шапачцы,— як відаць было, таксама кепска спала апошні час. Змарнела, пад вачыма вунь нязвыклыя чорныя паўкругі, a ў вачах — застылая туга альбо нават i роспач.

Урэшце яна схамянулася, узяла з калень i падсунула па стале да яго цэлафанавы кулёк, дзе былі свежыя, здаецца, польскія яблыкі, а таксама i штосьці іншае, загорнутае ў белыя сурвэтачкі.

Ён сядзеў непарушна, па-ранейшаму моўчкі i пільна пазіраў у яе паглыбленыя цёмныя вочы.

— Ты абскардзіў прысуд? — запытала яна, i ён у яе зацікаўленым голасе адчуў i боль, i спагаду, i тое, што яна перамагла ўжо рэўнасць.

— Абскардзіў,— ціха, ледзь не шэптам адказаў ён.— Але не веру, што...

Нечакана яна працягнула загарэлую, з тонкімі, цяпер не падфарбаванымі пальцамі руку i накрыла яго за гэты час пабялелую, з выпнутымі тоўстымі сінімі жыламі правую руку.

— Можа, i зміласцівяцца...— падала незнарок.— Ты ж не мог забіць... Я душою адчуваю: ты яе не забіў. I, можа, нават нічога не меў...

— Дзякую, Вольга,— дрыготкім голасам прамовіў ён.— Ты скінула вялізны камень з маёй душы. Павер, з апошніх сіл пераканай сябе: я сапраўды не здрадзіў табе, невінаваты ў Нінінай смерці. Я — ахвяра выпадку...

— Раз'яднайце рукі! — строга загадаў прапаршчык, надзімаючы чырвоныя, бы нацёртыя цэглаю, шчокі.— Кантакт не паложаны.

Вольга не паспяшалася забраць руку, а вось ён адцягнуў сваю, ведаючы, што прапаршчык у любую хвіліну можа разлучыць ix. Ужо, відаць, назаўсёды...

Прадчуваючы хуткае развітанне, Сяргей намагаўся як лепш запомніць яе, прагна азіраў, пакутуючы, што яна такая яшчэ маладая, прыгожая, несгіравядлівым лесам асуджана на такое цяжкае душэўнае глумление, на бясчасную трату маладосці.

— Усё! Хадзем! — спажыўшы іхнюю паўзу, крануў яго за плячук прапаршчык.

— Вольга,— адыходзячы сказаў ён тое, што думаў сказаць на развітанне,— калі што якое, ну, не... Праз два-тры гады выходзь замуж, няхай будзе ў дзяцей бацька...

— Сяргей! — падхапілася, закрычала Вольга, кідаючыся наўздагон, але рашучы прапаршчык тут жа штурхнуў яго з пакоя i зачыніў за ім дзверы.

З ім, з Сяргеем, застаўся толькі Вользін адчайны крык — усё, што звязвала яго з тым, вольным светам.

Пасля ён цалкам аддаўся ва ўладу тых, хто цяпер трымаў яго пад вартаю.

На трэці дзень яго аддалі ў іншыя рукі, i ўжо новы канвой, абмацаўшы яго i ягоныя сціплыя рэчы, спачатку павёў з сабою, а пасля павёз аднаго ў абабітай жалезам шэрай машыне. Везлі нядоўга. Высадзілі за знаёмым гарадскім вакзалам, дзе яго чакалі ўжо не меней дзесяці канваіраў з аўчаркаю. Пад іхнім пільным назіркам ён прайшоў метраў сто, а пасля залез у вагон з матавымі вокнамі.

Па доўгім калідоры, узбоч закрачаных «купэ» яго завялі ў самы канец вагона, у апошнюю невялікую камеру. Праз паўгадзіны пачалі заводзіць у вагон i іншых — мужчын, жанчын. Некаторыя з ix, нібы не зважаючы на сваю долю, жартавалі, смяяліся, яго, адзіночку-смяротніка, мусіць, не бачылі.

Ехалі яны, здаецца, сутак пяць ці шэсць. За гэты час канваіры часта выводзілі зняволеных з камер у туалет, дык тыя ўжо агледзелі яго; хто дапытваўся, за што ён асуджаны, хто спачуваў, а хто i пакепліваў: «Перадавай там, на небе, прывітанне ад нас усіх Богу!»