Генрых Далідовіч - Кліч роднага звона

— Сяргейка!— арошваючы яго твар слязьмі, абцалавала яго шчокі, павекі i вусны Вольга.— Сяргейка мой мілы i дарагі!..

Расхваляваная, узбуджаная, яна не давала яму варухнуцца, пазбаўлялася ад горычы i заадно радавалася:

— Любы мой! Адзіны! Самы-самы лепшы на свеце!

Ён бязвольна прымаў гэтую пяшчоту і, мусіць, ужо зусім не па-мужчынску плакаў. Бадай, яшчэ не ад радасці, а таксама, як i Вольга, ад горычы.

Неўзабаве Вольга схамянулася, абхапіла свае шчокі далоньмі.

— О, божа! Які ж сівы. Як снег, белы!

Гэты яе ўскрык нібы абудзіў яго. Ён выцер далоньмі слёзы са шчок і, мусіць, упершыню за апошнія месяцы ўсміхнуўся — можа, найперш ім, Вользе, цешчы i Косціку, раніцы, гораду, дожджыку, што вось заімжыў.

Спажыўшы момант, калі ён пачаў адтайваць душою, падышла поўная ў балоневай зялёнай куртцы цешча, пацалавала тры разы i прамовіла са слязьмі:

— Выбачай, сын. За ўсё...

У гэтую хвіліну ён сапраўды дараваў гэтай трошкі ганарлівай кабеце за ўсе яе папрокі, знявагі. Ужо валодаючы сабою, зноў усміхнуўся:

— Забудзем старое, мама...

Цешча аж уздрыгнула, упершыню пачуўшы гэтае ласкавае «мама», шчыра i расчулена заплакала. Можа, i ад уцехі, што i яе дачка, i ўнукі могуць ужо смела пазіраць людзям у вочы, не саромецца i не пакутаваць.

— Віншую, што вярнуўся...— падышоў, паціснуў руку Стасюкевіч, цяпер у скураным чорным паліто, са знятым капелюшом.— I заадно даруй, што я такое падумаў пра цябе...

Сяргей моцным поціскам адказаў Стасюкевічу, з сумам бачачы, што той асунуўся, учарнеў, а пасля ўжо ў яго, у мужчыны, ціха запытаў:

— Знайшлі ўсё-такі забойцу?

— Скора пасля твайго суда зноў знайшлі згвалчаную i забітую... —прамовіў той.— Дык я i падумаў: не, штосьці тут не тое... Пайшоў да яе,— паказаў на сцішаную Вольту.— Кажу: хадзі, пішы ўсюды, каб лепш усё расследавалі. Вунь ужо трэцяя жанчына за год гіне. Значыць, ёсць нейкі злыдзень альбо злыдні, якія робяць сваё чорнае. Яе надта тут не паслухалі, адцерабіліся: маўляў, мы сваё ведаем i робім! Але калі напісала ў сталіцу i адтуль прыехаў следчы, дык той i раскапаў: трох, маю Ніну таксама, загубіў Вятроў з райсельгастэхнікі. Папаўся на чацвёртай, на міліцыянерцы, якая паспела аглушыць яго першая i начапіць наручнікі. Цяпер гэты маньяк, а заадно i следчы Сядых, які не аднаго чалавека ўжо звёў на той свет, цябе таксама ледзь не загубіў, арыштаваныя...

— Як усё, выходзіць, проста!..—уздыхнуў Сяргей.

— Не проста, сыночак...— выціраючы хустачкаю слёзы, пахітала галавою цешча.— Але дзякуй Богу, што ёсць на свеце справядлівасць!

— Хадзем, Сяргейка,— пяшчотна прамовіла Вольга i ўзяла яго пад руку.— Ужо, можа, нашы маленькія галубкі прачнуліся, чакаюць татку...

Сэрца яго аблілося мужчынскаю цеплынёю; хутка ён убачыць родную вуліцу, дом, які збудаваў сваімі рукамі, i сваіх дзяцей, якія цяпер не будуць кінутыя на волю лёсу, выратуюцца ад долі бязбацькавічаў.

Рушылі ў горад, што пачынаў прачынацца. У ім Сяргею трэба будзе навучыцца жыць па-новаму...

1985

З расказу Альфрэда Р. i з дзённіка Іны Л.

1

— Калі ён зайшоў у наш кабінет, дык я адразу ж падумаў, што гэты крыху старэйшы за мяне чалавек незнаемы, але я яго недзе, можа, нават зусім выпадкова бачыў ужо.

Мне нагадалася ягоная постаць — сярэдняга росту, камлюкаватая, з кароткімі рукамі i нагамі, з тоўстай, як кажуць, бычынай шыяй, а таксама ўспомніўся позірк прадаўгаватых, амаль чорных зрэнак — цяжкі, змрочны ды з рашучым паглядам. Душой адчувалася, што гэты мужчына мае ўраўнаважаны, але цвёрды, a ў гневе няўмольны i раз'юшаны, як у вала, характар.

— Вы — Альфрэд альбо Алік? — не вітаючыся, учэпіста акінуўшы позіркам мяне з ног да галавы, з лядком у голасе, што аднак уздрыгнуў, запытаў ён.

— Я.

— А я — муж Інэсы Л., вашай былой аднакурсніцы i каханкі.

Не перабольшваю, у мяне ледзь не абарвалася сэрца. Я няўцямна падняўся з-за стала, мусіць, разгублена ды вінавата зірнуў на яго. Цяпер, у такім гнятлівым стане, ужо раптоўна ўспомніў, дзе бачыў яго, гэтага Мікалая: на фотаздымку, што паказвала мне Іна. Там была яна, яе дачка i ён, бадай, нават у гэтым цемнаватым i мяшкоўным касцюме, пахмурны i нібы адрачоны. Мне цяпер было няёмка, сорамна не столькі перад гэтым чалавекам, у якога я столькі ўкраў неацэннага, а перад Інаю: з ёю не толькі няўдала, але i прыкра я развітаўся.

— Вы ведаеце, што Інэсы ўжо няма?

— Не,— выдыхнуў я, здзівіўшыся-жахнуўшыся.

— Вось як вы цікавіцеся лёсам тых, хто не толькі маладое цела, але i добрую душу вам аддаваў! — без цырымоній папракнуў ён.— Яна атруціла сама сябе.