Генрых Далідовіч - Кліч роднага звона

«Ты — тата, а я — мама!..» — з хваляваннем зашаптала яна.

«Ага».

«Дык ты будзь татам!» — заклікала парыўчым шэптам.

«Я ж i ест тата».

«Не,— хоць ён, здаецца, зусім праўдзіва, як i раней, імітаваў «тату», запярэчыла яна.— Не так! Трэба іначай!»

«Як?»— запытаў ён, са здзіўленнем, а крыху пазней i з бояззю бачачы, як ад Стасінага загарэлага твару адлівае чырвань, а замест яе наплывае белізна, як усё яе дужае цела слабее, нібы мякне ды як яна застывае ў нейкай знямозе, а пасля трымціць, як у ліхаманцы. Ад усяго гэтага ў ім успыхвае незразумелае цяпло, нават быццам сухая гарачыня i з'яўляецца нейкі дзіўны козыт, што напружвае ягонае цела.

Стася некалькі хвілін патрымцела, нават чагосьці нялёгка i зняможліва пастагнала, а пасля нечакана ўстрапянулася i рэзка, па-дужаму адхіліла яго i абцягнула за поўныя бліскучыя калені, мабыць, выпадкова загорнутую на жывот сукенку i нібы сцебанула яго дубцом:

«Ты яшчэ малы!»

Ён не мог зразумець гэтай яе новай рашучай перамены, як i таго, што вось яна пачынае пунсавець, нават брацца на шчоках чырвонымі плямінамі, адварочваецца з пагардай i зняважліва не пазірае на яго. Яна пасля нават адышлася i да канца пашы больш не наблізілася, i ён адчуў душой, што з гэтага дня ягоныя дзіцячыя гульні са Стасяю ўжо закончыліся, што яны ўжо не падыходзяць адно аднаму, хоць ён не зусім разумеў, што i чаму ix разлучае. Мусіць, тое, што ён «яшчэ малы», а яна ўжо дарослая.

Так яно i выйшла. Стася перастала прыходзіць да ix, а ён — да яе, a калі як-небудзь выпадкова сустракаліся, дык яна адводзіла позірк, а ён чамусьці вельмі саромеўся, глыбока перажываючы за тое, што «яшчэ малы», а гэта значыць, яшчэ да нічога сур'ёзнага няварты. Зімой Стася пачала хадзіць з дарослымі на вячоркі i танцы, i яе, як падсочваў ён, ужо як дарослую ціскалі хлопцы, а яна нібы супраціўлялася, але звонка рагатала, пунсавелася i ззяла вачыма. «Ох, i рання ж дзеўка ў Навіцкіх,— чуў, як ягоная маці казала бацьку.— Аж гарыць усё на ёй. Можа ў любы час прынесці ў прыполе».

A ўвесну — здаецца, апошняй іхняй вясной там, на хутары,— аднаго дня яму i Стасі зноў прыйшлося разам пасвіць статак сваіх i суседскіх кароў. Яна, Стася, была да яго ўжо спакойная, нават абыякавая, ляжала на сваім цесным ужо для сябе, папаўнелай i налітай сілаю, паўсачку, выставіўшы ўверх важкія клубы. Дык вось у той дзень да ix зусім нечакана прычыльгікаў Стась, якому ўжо, мусіць, бралася пад дваццаць i ў якога была ўжо кучаравістая шавялюра, былі шырокія плечы i ашчаціненыя шчокі. Стась, ззяючы, як начышчаны самавар, прагна азіраючы Стасіна моцнае цела, спачатку жартаваў, пры першым зручным выпадку хапаў, прытульваў яе, а пасля пачаў настойліва адсылаць мяне на рэчку: «Каровы добра пасуцца, Стася справіцца i без цябе». Тая адбівалася ад яго, але, як здавалася, не зусім рашуча, хіхікала, таксама ззяла вачыма. A калі Ясік праз паўгадзіны, не дайшоўшы з-за балота да рэчкі, вярнуўся, то ўбачыў на папары толькі статак, а ix, Стася i Стасі, не было на тым месцы, дзе ix пакінуў. «Схаваліся ад мяне»,— падумаў ён i падаўся ў блізкі бярэзнік ix шукаць. I неўзабаве яму нібы хто штурхнуў у грудзі i запыніў: на зямлі ў папаратніку разасланы паўсачак, на ім — на спіне Стася, а зверху распластаўся Стась, i ажно мільгаціць у вачах ад іхніх белых ног i клубоў...

«Яны гуляюць у тату i маму,— падумаў ён.— Але мы так не гулялі. Гэта ўжо так, як хацела летась гуляць са мной Стася...»

I ад таго, што Стась i Стася забаўляюцца іначай, здаецца, абодва крэкчуць ад задавальнення, яму стала крыўдна i тужліва. Ён яшчэ не разумеў, адкуль i чаму тыя крыўда i туга, але яны былі, запаланілі душу.

Пасля, калі тыя, абое пунсовыя, з чырвонымі плямінамі i з сорамам у вачах, вярнуліся да месца іхняй нядаўнай ляжанкі, здзіўлены Стась вельмі ж ужо заўзята дапытваўся, калі ён вярнуўся i кудою, а Стася ўпарта адводзіла позірк. Пазней i Мішка па сакрэце сказаў яму, што падгледзеў, як Стась распранае Стасю i спіць з ёю. A ўвосень, калі Навіцкія агледзелі, што іхняя дачка начала круглець, i змусілі яе ва ўсім прызнацца, Грыгарцэвічы супраць сваёй волі змушаныя былі спраўляць вяселле свайму сыну-шкодніку.

Яшчэ пазней, калі Ясь быў ужо сам жанаты, ён не раз быў сведкам даволі вольнай размовы паміж па-ранейшаму нізкім, толькі болей паплячэлым i рана пасівелым Стасем i рослай, мажнай i дужай Стасяю, бацькамі чатырох чарнявых дзяцей:

«Трапіла ж пад руку, дык не ўтрымаўся... Ды i на табе ўсё гарэла...»

«Сілай першы раз узяў чорт крывы...»

«Дурны быў, лепшых не бачыў...»