Генрых Далідовіч - Кліч роднага звона

«А хто лепшы за цябе пайшоў бы? Я некалі хацела Ясевай быць, але я ўжо на дзеўку бралася, а ён тады яшчэ горкім дзіцем быў... Ды не пара я яму, а вось з табой мы — Стась i Стася...»

Але тут ужо забежка далека наперад... У тое лета, калі па-даросламу ўжо ўпотай ад усіх загулялі-зацешыліся паспелыя для «любошчаў» Стась i Стася, Аксана да Мішкі чамусьці не прыехала і, лічы, перастала пісаць Ясіку, a калі прысылала ліст, дык ён быў кароценькі i скупы на пачуцці. Заявілася яна на другое лета, калі Ясікавы i Мішкавы бацькі перабраліся ўжо ў вёску (праўда, тыя i тыя жылі яшчэ пакуль што толькі ў адной, абладжанай, палавіне дома).

Ясіка вельмі ўразіла перамена, што адбылася з Аксанаю за гэты час: гэта была ўжо не тая — у сандаліках i з банцікамі, тоненькая i вёрткая — дзяўчынка, a даволі высакаватае, вузкае ў таліі, але з пакруглелымі плячыма i клубамі, ужо не з завяззю, a ўзгорачкамі грудзей пад сукенкай таго фасону, што носяць сталыя жанчыны, дзяўчо. I да ўсяго з яшчэ больш разлітай, але ўжо аспакайнелай красою. Невыпадкова ж яго маці ўсклікнула з захапленнем: «Стэфіна дзеўка паненка ўжо!»

Цяпер Ясік, хоць перайшоў ужо ў дзевяты клас i лічыўся не «малым» (Аксана, значыць пойдзе ўвосень ужо ў апошні, дзесяты), болей разгубіўся, чым у тую першую сустрэчу. Ён, канечне, ужо не гуляў ні ў «ножык» ці ў «немца», ні ў «коні» або «гаспадароў» (з усіх гульняў ён цяпер захапляўся толькі футболам), ужо многае не толькі адчуваў, але i разумеў, з жыцця дарослых таксама, але Аксаніна манера — стрыманая, здаецца, нават ганарыстая альбо паблажлівая — змусіла яго сумецца, хваравіта зірнуць на сябе i адчуць: тое, што было ў ix з Аксанай раней,— гэта адно, ужо ўсё ў мінулым, дзіцячым, а цяпер яму ўжо не падступіцца да яе, усяго толькі на год старэйшай, але болей сталай, разумнейшай. Яе Мішкавы бацькі не толькі не змушалі, але i не дапускалі да бруднай работы, дык яна днямі ці ў хаце ў прыгожым уборы, ці за гумном у купальніку на поплаўчыку чытала тоўстыя кнігі, a ўвечар з ім i Мішкам ішла да Супрановічаў на лаўку каля бэзу, дзе збіралася плойма вясковых «падшыванцаў». Аксана з цікаўнасцю назірала за імі, «деревней», стрымана, але красамоўна паблажліва ўсміхалася i нібы забылася пра ўсё тое, што было паміж ёю i Ясікам: не ўспамінала былога i не загаворвала пра новае. A калі яна аднойчы згадзілася пакатацца на матацыкле з Мішкавым суседам, які нядаўна вярнуўся з войска i фарсіў на купленай бацькамі «Яве», i калі той, не ведаючы Ясевых пачуццяў, задаволена пахваліўся, што яшчэ раз-другі правязе яе i яна будзе яго,— дык ён ажно задыхаўся ад рэўнасці i болю. Але сам не мог загаварыць пра ўсё, што непакоіла яго, хоць добра разумеў: гэта ўжо новая Аксана, i з ёю трэба ладзіць па-новаму, пасталаму.

Ды размова ўсё ж адбылася. Ноччу, калі яны, Мішка, Аксана i ён, вярталіся з клуба з кіно i калі Мішка пакінуў ix удваіх каля сваёй хаты: «Пагаварыце, а я пайду спаць. Заўтра мне рана падымацца, паедзем з бацькам сена касіць».

«А я заўтра ад'язджаю»,— здаецца, зусім непарушна сказала яму Аксана.

«Чаму?» — са шкадобай запытаў ён.

«Мне тут сумна»,— уздыхнула яна.

«Але ж раней ты была тут усё лета».

«То раней. Табы была я дзіцем, мала чаго разумела. Ды веска не па мне, я — гараджанка...— А пасля нечакана: — Скажы, калі ласка, у цябе ёсць дзяўчына?»

Яму было балюча слухаць гэтае запытанне: няўжо яна не разумее, што ён кахае толькі яе? Ці ёй ужо абыякавае ягонае пачуццё, пачуццё вясковага юнака, які добра вучыцца i, як усе лічаць, «гжэчны»?

«Ёсць?»

«Не».

«Чаму? Ты ж ужо ў тым узросце, у каго можа быць першае сур'ёзнае каханне!»

Ён змаўчаў, зноў адчуўшы прыліў болю, ужо мацнейшы за той, што ціскануў нядаўна.

«А ведаеш, некалі я захапілася табой...»

«А цяпер, значыць, не»,— болем зайшлося ягонае сэрца.

«А ты?»

«Што я?»

«Ты захапляўся мною?»

«Вельмі»,— уздыхнуў ён.

«Мы з табой тады, помніш, шмат цалаваліся,— усміхнулася.— А цяпер ты не жадаеш пацалаваць мяне?»

Яна лёгка намацала ў цемені ягоную руку сваімі тонкімі i далікатнымі пальчыкамі, наблізілася, падымаючы ўздыхам грудзі, i ён з трапятлівым хваляваннем прыхіліў яе, тонкую, лёгкую, усю водарна пахкую, i іхнія вусны сышліся ў пацалунку.

«Ты яшчэ зусім не ўмееш цалавацца,— тут жа ca здзіўленнем i з паблажлівай усмешкаю прамовала яна.— Ты яшчэ зусім юны...»

Ён адчуў: гэта — ужо другая ягоная адстаўка. Калі ca Стасяй, якая зараз гадуе дачку, i павінна было так усё быць, як было i ёсць, дык вось страта Аксаны (а ён душой адчуў, што не ўтрымае яе) уявілася, пеканула яго вялікім жыццёвым ударам.