Анатоль Вярцінскі - Святло зямное

У нас тут розныя версіі.
Гаворыць з іх адна:
ішлі на смерць вы весела,
маўляў, вайна дык вайна.
Ішлі гулліва і слепа,
як на пляц, як на пляж.
Маўляў, быў просты, як рэпа,
быў лёгкі подзвіг ваш.

Я ж уяўляю іначай
вас у тым баі...
Там быў парыў гарачы,
адчай i боль былі.
Прад вашымі вачыма
паўстала ўся айчына,
знявечаная вайной,
залітая крывёй.

Паўстала блізка, блізка.
Успыхнула ў сэрцы любоў...
І тут жа ворагаў — выскал,
узброеных да зубоў.
Любоў і нянавісць зліліся,
і жыць немагчыма было.
І вы на ўвесь рост узняліся —
ішлі на жарало.

Сціснуўшы моўчкі зубы, —
толькі б застацца людзьмі! —
варожыя амбразуры
закрывалі грудзьмі.
I гэта быў як выдых
вашай гарачай любві.
Гэта быў як выбух
разгневанай крыві.
Гэта было гарэнне —
дашчэнту i датла.
Гэта было празарэнне,
была перамога святла.

БЫЛО ІМЯ Ў САЛДАТА

Радзіўся салдат, як ты і я,
як іншыя ўсе дзеці.
Маці салдату дала імя —
самае лепшае ў свеце.

Калі салдат быў хлапчуком —
было імя ў салдата.
Калі салдат быў юнаком —
было імя ў салдата.

Кахаў салдат дзяўчыну адну —
было імя ў салдата.
Калі салдат ішоў на вайну —
было імя ў салдата.

Аддаў салдат вайне ўсё,
што мелася ў салдата, —
аддаў імя, аддаў жыццё...
Такі ўжо лёс салдата.

Няма ў салдата больш імя
з часіны той ваеннай.
Маем імёны ты і я,
а ён, салдат, безыменны.

Аддаў салдат усё вайне
і не прыйшоў дадому.
Ведаюць нас — цябе, мяне,
а ён, салдат, — Невядомы.

ДВА ПОЛІ

Было ў салдата два полі,
поле, дзе кветкі ірваў,
бегаў з сябрамі на волі,
і поле, дзе ён ваяваў.

Ціха было і чыста
ў полі яго дзяцінства,
былі агонь і дым
на пол і ратным тым.

Два полі было ў салдата.
Адно зелянела травой,
другое было ўзарата
вайной і паліта крывёй.

Было ў салдата два полі,
поле, дзе кветкі ірваў,
бегаў з сябрамі на волі,
і поле, дзе ён паміраў.

ДЗЕНЬ ТОЙ НАДЫДЗЕ

Дзень той надыдзе, як свята,
дзень той надыдзе, як свята,
дзень той надыдзе, як свята,
і стане святлей ад яго.

І нехта палюбіць салдата,
і нехта палюбіць салдата,
і нехта палюбіць салдата,
як брата, як бацьку свайго.

Як брата, і нават болей,
як бацьку, і нават болей,
як бацьку, і нават болей.
Любоў запануе тут.

Імем вялікай любові,
імем вялікай любові,
імем вялікай любові
адбудзецца рантам цуд!

І хоць той салдат з метала,
і хоць той салдат з метала,
і хоць той салдат з метала,
халоднага як зіма,
ды сыдзе ён з п'едэстала,
ды сыдзе ён з п'едэстала,
ды сыдзе ён з п'едэстала
і скажа сваё імя.

БАЛГАРЫІ

Балгарыя!.. Мацнее сэрца ўдар.
Гляджу я ў твае вочы карыя,
гляджу я на засмужаны твой твар...
Любоўю сэрца поўніцца, Балгарыя!

Друг і другар...
Калі ёсць друг, які
вялікаю адлегласцю аддзелены, —
вялікаю надзеяй абнадзеены
ты на ўсе годы і на ўсе вякі.

Шыпшына й шыпка...
Усё той жа цвет,
калючая, з шыпамі, тая ж ружа,
што на дарогах пацвярджала дружна
агульнасць нашых радасцей i бед.

Зямля і земя...
Корань тут адзін.
Карэнні ўсё тыя ж, тыя ж сокі.
Хоць сцелецца тут гладзь раўнін,
а там узносіцца хрыбет высокі.
Балгарыя!.. Мацнее сэрца ўдар.
Друг i другар...

Дом твой — твае турботы.
Ды ўцякаючы з дому,
уцякаючы ад турбот сваіх,
ты ведаў, што дома памагаюць i сцены.
Ты ведаў, што на ўвагу чужых сцен,
на дружбу і блізкасць з імі
разлічваць асабліва не прыходзіцца.
Ты ведаў з уласнага вопыту,
як раўнадушна пазіраюць яны часам,
як ганарацца моўчкі сваім адчужэннем.
Ты ведаў гэтую розніцу
паміж сваімі г чужымі сценамі...
Але на гэты раз усё было інакш.
На гэты раз я рабіў вельмі важнае,
вельмі радаснае для сябе адкрыццё.
Я нечакана адкрываў для сябе,
што чужыя сцены таксама могуць набліжацца,
страціўшы ўласцівую ім манеру
пазіраць на цябе абыякава і маўкліва,
што чужыя сцены могуць стаць раптам сваімі.
Гэта адбылося так.
Гэта адбылося раніцой.
Гэта адбылося ў той момант,
калі я выглянуў, прачнуўшыся, у акно
і ўбачыў узыходзячае сонца,
і ўбачыў, як яно палае,
як яно гуляе ў вокнах дамоў,
і ўбачыў дамы, новыя і светлыя,
як само ранішняе сонца,
і ўбачыў аблітыя сонцам сосны,
новыя i светлыя, зноў-такі
як само ранішняе сонца.
Убачыў асветлены свет у акне.
І ўбачыў тое ж святло па гэты бок акна.
Toe святло было на сценах майго пакоя.
Тым святлом напаўняўся ўвесь мой пакой.
Тым святлом напаўнялася мая душа.
Тым святлом напаўняўся ўвесь я
і рабіўся такім жа новым і светлым,
як само ранішняе сонца.
І ўжо не было мяжы
між тым светам і тым святлом,
што па той бок акна,
і тым светам і тым святлом,
што па гэты бок акна,
светам і святлом маёй душы.
І ў душы маёй загучала музыка,
загучалі ў душы маёй забытыя вершы.
Загучалі «Вясновыя радасці» Данелайціса.
Загучалі радкі Саламеі Нерыс,
якія яна пісала,
гледзячы на карціны Чурлёніса,
і з'яўленне якіх
так відавочна мне цяпер тлумачылася...
«А ўсё ж скажы мне — што тут свеціць?
Скажы, чаму так светла тут?..
І звоны клічуць зноў і зноў —
любоў і радасць, радасць і любоў.
О брат зямлі, будзь радасны і юны!»
Я як ніколі лёгка адгукнуўся
на той вясновы, той прызыўны звон.
Я, брат зямлі, быў радасны і юны...
Я глядзеў у акно.
Я глядзеў па гэты бок акна,
глядзеў на светлыя сцены,
якія раптам сталі сваімі.
І мне патрэбна было слова,
якое змагло б хоць у нейкай меры
выказаць мой стан,
назваць тое святло,
якое так шчодра напоўніла ўсю прастору,
якое так цудадзейна зблізіла сцены,
свае і чужыя.
І я ўхапіўся за першае слова,
за назву гасцініцы — «Драўгістэ».
I я шаптаў, я паўтараў яго,
як паўтараюць каханае імя.
як паўтараюць магічнае слова,
як паўтараюць запаветнае заклінанне...
Потым ужо я спытаўся,
што гэта слова значыць.
Мне адказалі: «Дружба».
I я ўзрадаваўся, як дзіця,
яшчэ аднаму свайму адкрыццю
і з радасцю падумаў,
што карціна Чурлёніса і верш Саламеі Нерыс
так і называюцца ў арыгінале — «Драўгістэ».
Драўгістэ... Дружба... Светлае адзінства
вясны, надзей і нас, людзей...
«А ўсё ж скажы мне — што тут свеціць?..»
«Любоў і радасць, радасць і любоў».