Анатоль Вярцінскі - Святло зямное

ПОЕЗД СПРАВЯДЛІВАСЦІ

Поезд справядлівасці
часта спазняецца.
Ці таму, што дзесьці
падоўгу спыняецца?
Ці яго стрымоўваюць
ветры і ліўні?
Ці ён проста ходзіць
па няўдалай лініі?
Ці, можа, чакае
недзе поезд стрэчны?
Ці тут вінаваты
ўсё той жа стрэлачнік?
Спіць сабе, марудзіць,
калі куля мігам
знішчае Лумумбу,
суд вяршыць над Кінгам.
А можа, другія якія прычыны?
Поезд справядлівасці!
Што робіцца ў Чылі?
Поезд, дзе ты, поезд?
Хіба пакараны
забойцы Альендэ,
каты Карвалана?
Ён такі ўжо, поезд.
Паўзе чарапахаю.
Як цягнуўся колісь
поезд Чарапанавых.
I, вядома, спозніцца
пры такім вось ходзе —
то на паўмінуты,
то на паўстагоддзе...
Я стаю на станцыі,
я білет трымаю.
Семафор зялёны насцеж адкрываю.
Я з тых пасажыраў,
хто ў асаблівасці
чакае той поезд,
поезд справядлівасці.
Хто ім проста трызніць,
для каго ён — шчасце.
Хто сябе гатовы
шпалаю пакласці
пад поезд жаданы —
абы толькі йшоў ён,
абы явай быў ён,
не марай дзяшовай...
Шаноўны дзяжурны!
Дарагі дыспетчар!
Зрабіце, каб поезд
рухаўся бяспечна.
Вы агледзьце рэйкі,
вы падсыпце гравійку.
Поезд справядлівасці
хай ідзе па графіку!

ТРЫ ПРЫТЧЫ

1. ДУРМАН

Яго не можаш не заўважыць ты —
разросся пышна ён на ўскрайку вёскі:
шырокія зялёныя лісты
i белыя духмяныя пялёсткі.
Але ніхто яго i не кране.
Не ляжа ў стозе з сенам ён мурожным,
не стане ён букетам на акне —
над восень звяне ў пыле прыдарожным.
Не сок жывы ў яго, a горкі яд.
I гэта не схаваць нічым дурману,
ні лісцем, што прывабіць i пагляд,
ні кветкаю, вялікай i духмянай.

2. АРОЛ ГАЛОДНЫ І СЫТЫ

Пакінуўшы гняздо і дол,
узмыў з усёй бязмежнай сілы
арол, і там, у сіняй сіні,
лятаў,
лунаў,
гуляў арол.
І сам ён быў, як тая высь,
як тая даль, як тыя хмары, —
пакуль не выгледзеў сваёй ахвяры
і каменем не кінуўся ўніз.
Ён тут, унізе, голад наталяў.
Ён потым крылы звешваў у дрымоце.
Як быццам і не быў ён у палёце,
як быццам і не ён лунаў, гуляў...
Арол быў сыты, і цяпер быў ён
падобны нечым на варон.

3. МЫ, МЁД І ПЧАЛА

А потым гаспадыня да стала,
да чаю мёд нам падала.
I усе, адчуўшы пах мядовы,
хваліць той мёд былі гатовы.
Калі ж адчулі яго смак —
хвалілі мёд і так, i сяк.
Хвалілі гаспадыню чынна,
што наставала нас гасцінна,
а ўслед за ёй — гаспадара.
Хвалілі потым пчаляра.
Хвалілі луг, хвалілі кветкі,
што мёд даюць на дзіва рэдкі.
Усім тут аддалі хвалу.
Забылі толькі пра... пчалу.

ТАЧЫЛЬШЧЫК НАЖОЎ

Бывала, па вуліцы ён ідзе.
Ідзе ён і песню сваю вядзе,
ідзе ён і крычыць:
«Каму тачыць, каму тачыць,
каму нажы тачыць!..»
Госць ён патрэбны, не скажы,
у кожнага ёсць тупыя нажы,
адзін за другога тупей,
трэба вастрыць хутчэй.

Круціць тачыльшчык камень нагой,
мерна прытопвае другой:
«Камень кручу, кручу, кручу,
нажы тачу, тачу, тачу!
Нажы тачу!.. Ты, хлопчык, не стой.
Ты з якой хаты, з гэтай ці з той?
Да маці хутчэй бяжы,
скажы, што тачу нажы...
Каму тачыць, каму тачыць,
каму тачыць нажы!»

Бывала... Ды гэта было даўно.
Ды нешта тачыльшчыка не відно.
Пайшоў ён і больш не прыйшоў,
знік ён, тачыльшчык нажоў.

Тады, калі быў ён апошні раз,
нешта ён сумна глядзеў на нас.
І вось ён знік і маўчыць...
«Каму тачыць, каму тачыць,
каму нажы тачыць!»
Глядзяць гаспадыні ў акно.
Нешта тачыльшчыка не відно.
Дзе ты, тачыльшчык нажоў?
Чаму ты больш не прыйшоў?

Глядзяць гаспадыні ў акно.
Нешта тачыльшчыка не чутно,
нешта ён не крычыць:
«Каму тачыць, каму тачыць,
каму нажы тачыць!..»

ШАРАЯ ГАДЗІНА

Шарая гадзіна.
Вечара адзнака.
Шарая гадзіна.
Hi воўк, ні сабака.
Hi сонца, ні месяц.
Hi дзень i ні вечар.
Hi цёмна, ні светла.
Hi ціша, ні вецер.
Hi суша, ні мора.
Hi плывём, ні едзем.
Нi радасць, ні гора.
На якім мы свеце?
Пагасаюць фарбы.
Патанаюць гукі.
Адпачніце, сэрцы!
Адпачніце, рукі!
Сціраюцца грані.
Знікаюць кантрасты.
Гаіцеся, раны!
Заціхайце, страсці!..
Давай ціха, моўчкі
з табой пасядзім мы.
Я люблю чамусьці
шарую гадзіну...

ДА ГЕРОЯЎ

А зараз не месца іроніі,
а зараз іронію ўбок!
Я гавару з героям!,
і ў горле горкі клубок.
Матросавы i Гастэлы,
скажыце, з сваёй вышыні,
як вы смерць сустрэлі?
Як вы на подзвіг ішлі?