Анатоль Вярцінскі - Святло зямное

РЭЧЫ

Нас акружаюць нашы рэчы.
З імі ў нас дружба і лад.
І гэта дружба не знае спрэчак,
не знае маны і здрад.

Маўкліва і верна рэчы дружаць.
Аддана служаць яны.
Мы іх пакідаем —
і рэчы тужаць,
прыходзяць у нашы сны.

А дачакаюцца дня сустрэчы —
на мове ціхай сваёй
многа-многа скажуць нам рэчы.
Болей, чым людзі парой.

Калі ж мы скончым
свой шлях чалавечы,
праб'е наш апошні час, —
будуць настойліва нашы рэчы
напамінаць пра нас.
Настойліва і доўга...

ДЗЯКУЙ, ТЭРМАС!

Дзякуй, тэрмас, за цяпло,
дзякуй, тэрмас мой, за вернасць.
Шмат цяпла вакол уцякло,
а ты застаўся верным, тэрмас.
Тае цяпло нечай рукі,
нечага поціску і пагляду...
Дзякуй, тэрмас!
Дай пагладжу
я твае цёплыя бакі.
Так заўсёды ў свеце было.
Адбываюцца ўсе здрады
па закону цепластраты...
Дзякуй, тэрмас, за цяпло.
Зямля астыла праз вякі,
астыне сонца ў свой тэрмін...
За твае цёплыя бакі,
за нязменнасць дзякуй, тэрмас!
Дзякуй, тэрмас, за цяпло!
Добрае тое ўсё,
што цёплае, —
хваля,
святло,
цялё, —
а няцёплае ўсё — нядобрае.
Дзякуй, тэрмас, за цяпло!
Зло, як Арктыка, абледзянелае.
Цёплае, як сэрца, дабро.
Дабро, як тэрмасы цеплацелыя.
Дзякуй, тэрмас, за цяпло!

НЕРВЫ

Позна! Выйшлі з-пад кантролю.
У стыхію сваю ўвайшлі,
увайшлі ў сваю ролю,
сябе, сілу сваю знайшлі.
Позна! Разышліся нервы.
Пачынаюць свае манеўры.
Пачынаюць зноў яны
рыхтавацца да вайны.
Агнявую моц патройваюць,
ваяўніча сябе настройваюць.
Позна! Нервы — на ўзводзе!
Не паможа болей бром.
Такі бром яшчэ не знойдзен,
каб спыніць ix...
Выбух! Гром!
I ляцяць аж пад аблокі
ва ўстрывожанай цішы
супакою твайго абломкі
ды асколкі тваёй душы.

ЗГУБЛЕНАЕ СЛОВА,
ЦІ ЗДАРЭННЕ Ў АЎТОБУСЕ

Я павінен звярнуцца
да жанчыны.
І не магу, не ведаю — як.
«Дзяўчынай» яе не назавеш —
яна ж не афіцыянтка
і яна ўжо немаладая.
Звярнуцца: «Таварыш!» —
Але ж мы не на сходзе,
а ў аўтобусе,
і такі зварот гучаў бы занадта афіцыйна,
калі не казённа.
Я пачынаю злавацца.
Злавацца на сябе,
злавацца на мову.
Злавацца на слоўнік,
які паважна стаіць на паліцы,
а такога патрэбнага слова не мае.
Я пачынаю ў думках
сыпаць гром i маланкі
у адрас знаёмага мовазнаўцы,
які лічыць сябе вялікім вучоным,
а згубленае слова не можа адшукаць
ці знайсці новае —
калі такога слова не было...
Сказаць: «Грамадзянка?» —
хапаюся я за апошнюю, здаецца, магчымасць.
Але ж мы зноў-такі
не ў судзе і не ў міліцыі.
Я — не суддзя, яна — не падсудная.
Мы — у аўтобусе, мы — пасажыры.
Мы — проста людзі.
Мы — проста мужчына і жанчына,
і адзін з нас проста
хоча звярнуцца да другога...
— Прабачце, я да вас... як вас зваць!
— Мяне? Аляксандра Пятроўна...

ДРЭВА ЖЫЦЦЯ

Шуміць перад намі жыцця дрэва.
Як гэта дрэва паказваць трэба?
У чым, паэт, задача твая?
Абмаляваць стройнасць ствала?
Альбо захапіцца пышнаю кронаю,
да лістка перабраць яе?
Яшчэ прыгадаць: на галінку крохкую
салавей садзіцца, салавей пяе?
Можа, усё гэта і нядрэнна.
Але лісточкі — яшчэ не дрэва.
І раз бярэшся дрэва паказваць,
трэба, брат, рукавы закасваць.
Ты дзейнічаць, як хірург, павінен —
лезь да стрыжаня, да сэрцавіны.
З той жа настырнасцю агалі
карэнні, што недзе ў зямлі,
што спавілі ўлонне гліністае.
Не будзеш наіўным тады, як дзіця.
Спасцігнеш карэністае, галіністае,
вечназялёнае дрэва жыцця.

ТРОМБЫ

А. А. Куляшов

Пад сэрцам планеты —
тромб з атамных бомб.
Пад сэрцам паэта —
з трывог яго тромб.
Як ком снежны,
тромб першы расце.
Ад яго залежны —
другі расце пакрысе.
Змагацца б нядрэмна
з першым тромбам тым.
Ды вельмі дрэнна,
калі ненадзейны тыл.
Калі так зацята
стаіўся ўласны тромб
і пачынае заўзята:
«Ты што — супраць бомб?
Ты супраць цемры,
ты супраць зла, паэт?
Табе скрозь церні
бачыцца новы свет?
Ды ты не вельмі,
не вельмі старайся ты!
Я ў тваёй вене,
я — твой ненадзейны тыл...»
Аднойчы пад раніцу,
калі паэт шукае троп,
паэта па-здрадніцку
ашукае тромб.
Як звер драпежны,
згорнецца ў камячок
і зробіць свой непазбежны,
свой дзікі скачок...
І здасца паэту,
калі пацямнее ў вачах,
што нешта з планетай,
што здарыўся атамны жах.