Анатоль Вярцінскі - Святло зямное

* * *

Гэтым паспагадаем
i зразумеем тых,
спагадліва апраўдаем
далёка не святых.
А тут, відаць, недарэчы
наш чалавечы боль.
Тут — распраўляй плечы
ды давай бой.

* * *

Вы зразумейце правільна.
Я не за тое, не,
каб падстаўлялася правая,
калі хто па левай б'е.
Я не супроць гнева.
Ды я за тое, каб нас
не білі ні справа, ні злева,
ні ў профіль, ні ў анфас.
Каб гордасці нашай i годнасці
ніхто не наносіў абраз,
каб не было неабходнасці
рашаць: ці біць у адказ?

СТАТАК ВЯРТАЕЦЦА З ПОЛЯ

Статак вяртаецца з поля.
У цішыні вечаровай
бягуць авечкі i козы,
спаважна ідуць каровы.
Статак вяртаецца з поля.
Што трэба вёсцы болей?
Вёска святкуе падзею.
Выйшла ўся насустрач —
ад гаспадынь руплівых
да дзетвары шустрай.
Бляюць авечкі і козы,
ціха мычаць каровы.
Людзі ўздоўж пасталі —
як каравул ганаровы.
Людзі рады жывёле.
Ціха каровы рыкаюць.
Знаюць, што іх чакаюць,
рады, што іх сустракаюць.
Статак вяртаецца з поля
доўгаю чарадою.
Над вёскаю пах духмяны,
пах густы сырадою.
Статак вяртаецца з поля...
За полем тым, за лесам,
недзе горад вялікі
ляскае жалезам.
Недзе спяшаць на дыспут.
Недзе спяшаць на прэм'еру.
Недзе прэм'ер-міністр
дае абед ці вячэру.
Нехта робіць адкрыццё,
нехта рыхтуе прамову,
нехта гаворыць тайна
па проваду прамову.
А ў вёскі свая надзея.
А ў вёсцы шуміць таполя.
А ў вёскі свая падзея —
статак вяртаецца з поля.

ПРАДМЕСЦЕ

Прадмесце. Горада прадвесце.
Прадмесце. Горада прадвесне,
яго пачатковая вясна.
Тут яшчэ шмат ад вясковага сна.
Тут яшчэ шмат ад звычайнай вёскі.
Дрэмлюць ластаўкі на правадах.
Аднекуль нясуцца адгалоскі
курынага «куд-ку-дах».
На вуліцу лезе плот косы —
косць ад вясковай косці.
Збан гліняны павіс на плоце —
плоць ад вясковай плоці.
Ціха жанчына ідзе па ваду,
хустку завязвае на хаду,
А ўслед хлопчык коціць рэхву.
Звон яе аддаецца рэхам.
Коціцца рэха пад пагорак,
звініць як памяць дзіцячых дзён...
З вёскі пачынаецца горад.
Ці помніць пра гэта ён?

* * *

Людзі простыя гадаюць,
знаць жадаюць і пытаюць,
што людзі вялікія ядуць.
А людзі вялікія тое ядуць,
што людзі простыя ім дадуць.
Яшчэ гадаюць людзі простыя,
на чым вялікія людзі спяць,
хаця ткуць самі коўдры і просціны,
хаця самім даводзіцца слаць.
Яшчэ загадка для простых людзей...
Загадак у ix, як у дзяцей!
Ах, простыя людзі, простыя людзі,
калі вам усё зразумела будзе?

ПАХАВАЛЬНАЕ ШЭСЦЕ

Дзеці нараджаюцца
параўнаўча рэдка,
а нас так многа,
нас поўны горад,
нас поўная планета.
Адкуль нас столькі бралася?
Калі мы толькі паспелі
нарадзіцца?
Людзі як быццам бы смяротныя,
а паміраюць параўнаўча рэдка —
асабліва ў мірны час.
І пахавальнае шэсце на вуліцы горада
здаецца нам ледзь не вулічным здарэннем,
ледзь не сумным непаразуменнем.
«Хіба паміраюць людзі?»
Так і на гэты раз.
Павольна рухаецца пахавальнае шэсце.
Ледзьве перастаўляюць ногі людзі,
ледзьве круцяцца колы машыны,
ледзьве плыве жалобная мелодыя:
пахавальны марш
у адрозненне ад іншых маршаў
напісаны ў тэмпе адажыо.
Павольна рухаецца пахавальнае шэсце.
І вуліца па-свойму прымае яго.
Вуліца прымае яго
краем вока,
краем вуха,
краем сэрца,
прымае рассеяна і няўцямна:
«Хіба паміраюць людзі?»
Вуліца не можа прыняць усур'ёз
пахавальнае шэсце —
з гэтай дзівачкай-машынай,
што паўзе чарапахаю,
з гэтымі аголенымі,
нізка схіленымі галовамі,
з гэтай жалобнай,
напісанай у тэмпе адажыо мелодыяй.
Вуліца жывая, i яна жыве,
i яна хоча жыць.
Яна хоча імчацца на поўнай скорасці,
яна хоча несці высока i весела галаву,
яна хоча слухаць мажорную,
напісаную ў тэмпе алегра мелодыю.
Вуліца — вечна жывая,
i яна здзіўлена пытае:
«Хіба паміраюць людзі?»

*
Над вуліцай горада плыве
жалобная, сумная мелодыя.
А вуліца, вечна жывая, жыве —
паспешліва, прагна, з асалодаю.
Ёй жыць i жыць — такі яе лес.
Ёй прама i весела голаву несці.
Таму не прымае яна ўсур'ёз
пахавальнае гэтае шэсце.

НОЧЧУ ЗАПЛАКАЛА ДЗІЦЯ..

Ноччу заплакала дзіця.
Заплакала, загаласіла нема.
Святло запалілі, сталі яго суцішаць.
Крычыць, і ўсё.
Дрыжыць, усіх баіцца.
Паказвае некуды ў цёмны куток.
«Што з ім?» — гадаем,
гледзячы на яго.
Плача дзіця, нічога сказаць не можа.
І мы глядзім на яго з трывогай.
З жалем мы глядзім на яго:
«Якое бязмоўнае ты!
Якое бездапаможнае і дурненькае!
Крычыш, а не можаш сказаць —
чаго».
Як быццам мы самі можам усё выказаць,
як быццам можам мы растлумачыць усё.