Сяргей Грахоўскі - Выбраныя творы ў двух тамах. Том ІІ

Шмыгаем каля рыцараў і ў люстранай сцяне пазнаём сябе ў пярэстым натоўпе, падвоеным і патроеным суцэльнымі люстрамі.

Карпарацыя «Мекка» трымае дзесяткі такіх залаў і па заказах забяспечвае прыёмы, банкеты і вечары любога маштабу, кошту і на любым узроўні. Сёння таварыства «Вялікабрытанія — СССР» прымае восемсот савецкіх турыстаў. Зала, велічынёю з добры ангар, застаўлена сталамі з вінамі і закускамі.

Да пачатку прыёму зартаецца хвілін дзесяць. Блукаем па фае, калідорах і пераходах. Гучаць розныя мовы, але скрозь — зразумелыя ўсмешкі, а часам і змрочныя закамянелыя пагляды. Каля люстра спыняецца тоненькая чарнявая дзяўчынка і папраўляе пышныя валасы. Я прыглядаюся да яе і, каб згладзіць сваю не зусім далікатную цікаўнасць, падаю некалькі каляровых паштовак. Не ведаючы ні слова па-англійску, мармычу нешта накшталт «Біттэ, мадмуазэль» і чырванею да вушэй.

Яна ўважліва разглядае паштоўкі, ветліва ўсміхаецца і гаворыць вельмі зразумелае:

— Балшой спасып. Какой замэчательны илюстрацый к сказкам Пафел Бажоф. Это «Хосяйка метная гора». Я ошень рат такой... как это по-руски... прэзэнт.

— О, дык вы добра гаворыце,— здзіўлена лыпаю вачыма. Хвіліну назад я быў упэўнены, што яна нічога не разумее і ледзь нешта не ляпнуў пра яе.

— Нет, я очэнь плёхо снаю руский. Основной у менья французский и немецкий, русский пеўчаю факультатыфно только третий гот. Ошень люблю читать Тольстой, Шолёхов, Достоевский, Паустовский, Твардовский.

— У арыгінале? — здзіўляюся я.

— Конешно. Только оригиналь,— і зноў залюбавалася ілюстрацыямі да казак Бажова. Да нас падышлі мае знаёмыя і папрасілі тоненькую студэнтку сесці за наш стол. Яна згадзілася быць нашай перакладчыцай з умовай, што мы будзем папраўляць яе вымаўленне.

Сталы застаўлены пірожнымі, жэле, нейкімі салодкімі прысмакамі. Не ведаем, чакаць ці можна есці. Мы ж прывыклі пачынаць з селядца або салёнага агурэчка.

Малады барадаты журналіст у выцертай аксамітнай куртцы апаражняе талерачку за талерачкай. Добраахвотная перакладчыца місіс Сэсілія заўважыла нашу нерашучасць і пачала нас частаваць фруктовым джэмам. Я гляджу ў агромністую залу: сотні і сотні мужчын і жанчын шчыльна сядзяць за сталамі, гамоняць, смяюцца, ядуць, патанаюць у воблаках цыгарэтнага дыму і здалёк здаюцца маленькімі-маленькімі. Міжвольна падумалася: «Калі ж тут накормяць такую процьму народу?»

Да нашага стала падбег чарнявы і гнуткі, як лазіна, афіцыянт.

Над галавою, як у цыркавога жанглёра, на трох пальцах круціўся вялізны паднос. Двума відэльцамі, як абцугамі, ён хапаў кавалачкі мяса і раскладаў на талеркі. На кофтачцы аднае нашай турысткі ён убачыў маленькі брэлок з дзвюма матрошкамі, падбег да яе, пачаў выгінацца і прасіць: «Сувенір! Матрушка! Матрушка!» Праз хвіліну «Матрушка» ўжо целяпалася на пінжаку ўвішнага афіцыянта. Ён назваў сябе: «Анджэло. Італьяно».

Мы пацікавіліся, як ён сюды трапіў і колькі гаспадар яму плоціць за такую віртуозную работу.

— Вы, мабыць, хочаце спытаць, колькі я плачу гаспадарам,— здзівіўся Анджэла.

Тады мы нічога не зразумелі: як гэта — працаваць і яшчэ плаціць за сваю работу? Анджэла пачаў тлумачыць:

— Я прыехаў з Неапаля вучыцца ў інстытут. Але трэба плаціць за навучанне і асобна — за здачу кожнага экзамена. Праваліўся — плаці зноў. Плаці за кніжкі ў бібліятэку, наймай прытулак. Вось і пайшоў у афіцыянты. Жыву з «чаявых». Пятнаццаць працэнтаў з іх трэба аддаваць гаспадару, што дазволіў працаваць у яго рэстаране.

Анджэла сабраў стос талерак і знік, а калі вярнуўся з чарговым падносам, мы пачалі расказваць, што ў нас студэнты вучацца за дзяржаўны кошт, атрымліваюць стыпендыю, бясплатна карыстаюцца ўсімі бібліятэкамі горада, жывуць у інтэрнатах і... правальваюцца бясплатна. Анджэла замахаў рукамі:

— Такога не можа быць. Гаварыце цішэй. Гэта ж чырвоная прапаганда,— зашаптаў ён.

Так, мабыць, і не паверыў нам.

У залу ўваходзілі гаспадары прыёма — пяць лордаў з залатымі ланцугамі на шыях. Паперадзе ішоў высокі сівы член вялікага Брытанскага савета. Усе селі за доўгі накрыты зялёным сукном стол. Пачаліся прамовы і дасціпныя тосты за мір і дружбу. Ніхто не заглядваў у паперку, кожны трымаўся натуральна і весела. Паднялася даволі поўная, ружавашчокая член парламента Ан Кер і загаварыла па-руску:

— Яшчэ ўчора ў Лондане ліў дождж і вісеў густы туман. Дзякуем, што вы прывезлі нам цяпло і сонца. Я жадаю, каб моладзь Савецкага Саюза, Англіі, Амерыкі і Кітая зразумела, што людзі жывуць для шчасця, а не для вайны. Давайце рабіць усё, каб на зямлі заўсёды быў мір. Я вельмі шкадую, што ў нас сёння няма рускай горкай, якую мы ўсе так любім, але радыя, што ёсць вы, а вас мы любім яшчэ мацней,— і падняла бакал віна.