Аляксей Карпюк - Свежая рыба

Каля аптэкі стаіць чатырохгадовая дзяўчынка са смешным рабаціннем на твары. Адной рукой яна гойдае каляску з дзіцем, якое надрываецца ад плачу, а з другой — ліжа марожанае. Малочныя струменьчыкі цякуць па пальцах, падбародку. Вочкі яе бездапаможна ловяць прахожых.

Нарэшце малая заўважае, што я ўсміхаюся.

— Цёця, ён пла-аца! — скардзіцца даверліва.

Я калыхнула каляску, паправіла пялюшку.

— Як жа цябе зваць?

— Валянціна Іванаўна.

— О-го!.. А дзе ж твая мама, Валянціна Іванаўна?

— У аптэцы.

— Я пакалышу тваю сястрычку, а ты скокні па яе!

Адыходзячы, дзяўчынка кідае з дакорам:

— Ён брацік, а не сястрычка!

Праз хвіліну ў дзвярах аптэкі з'яўляецца жанчына і вінавата апраўдваецца:

— Малы есці хоча, таму і плача. А дзе пакорміш?

— А вы нясіце ў аптэку. Валянціна Іванаўна пабудзе ля калыскі!

— Хіба што!..

Жанчына панесла дзіця. Я намерылася ўжо ісці, але Валя робіць таямнічы рух пальчыкам. Я нахіляюся.

— Прыходзьце да нас,— шэпча,— я дам свае цацкі паглядзець!

Тут жа бачыць, што яе прапанова нерэальная. Хвіліну думае.

— Цёця, лізніце марозанае! Яно сма-ацнае, смаацнае!.. Лізніце!..

І яе ліпкая рука працягвае вафельны кубачак, а ў вачанятах свеціцца радасць: нарэшце знайшла чым аддзячыць.

У бабкі Агаты заквактала Чубатка. Агата паклала ў кошык сена, шэсць качыных яек і пасадзіла квактуху.

Мінула чатыры тыдні, і курыца выседзела качанят. Новую сям'ю бабка пусціла ў агародчык.

Гора было Чубатцы з дзецьмі. Адганяла катоў. Білася з варонамі. Прыблудзе Бобіку выдзеўбла вока. Калі на малое паўзлі кузурка або чарвяк, качаня, дурное, уцякала. А то брала ды дзяўбло сабе цень ад лістка...

Трэба было малых і ўсяму навучыць і — абараніць. Аднак качанят яна зберагла і падвучыла. Малыя густа зараслі шэрай поўсцю, акрэплі і ўжо на ноч не змяшчаліся пад квактухай.

Цёплай раніцай Агата адхіліла ў плоце дошку ды выпусціла сямейку на волю.

Чубатка з гонарам павяла дзяцей па загонах. Качаняты наравілі ў бок балота. Маці забегла ім наперад, грэбнула горбу свежага гною. Дзеці спыніліся ля горбы, але ненадоўга. Маці пайшла за імі, поўная недаўмення: чаго яны, няўмекі, туды пруцца? Калі ж убачыла, што набліжаюцца да мокрага, узняла такі гвалт, бытта ляцела варона. Качаняты пасталі. Тады Чубатка скочыла да зямлі, якую вывернуў крот, пачала клікаць дзяцей. Клікала так доўга і соладка, што качаняты хоць і неахвотна, але вярнуліся. Маці ўзяла ў дзюбу каменьчык, запрашаючы і дзяцей. Але тыя паўзіраліся на курыцу з недаўменнем. Бліжэйшае для ветлівасці скубанула травінку, прыязна нешта прапішчала.

З неба паляцелі кроплі. Чубатка панічна кінулася пад акап хлеўчыка, пазвала дзяцей. Ужо ліў добры дождж, курыца клікала і клікала. Качаняты нерашуча пасталі, здзіўлена аб нечым пасудачылі, аднак жоўтым ланцужком падаліся на возера.

Чубатка забылася, дзе зніклі дзеці. Пасля дажджу пайшла шукаць іх у агарод.

Рэдка трапляліся ёй такія ўдачы. Разадрала купіну з чырвонымі мурашкамі, паклікала дзетак. Яны ўсё не ішлі, і мурашкі пахаваліся ў норкі. Выкапала адразу некалькі дажджавікоў, але дасталіся яны нахабным вераб'ям. Высахлую Чубатку вецер перакульваў на загонах, але яна ўзнімалася ды зноў клікала малых.

А вечарам, калі растаўсцелыя качаняты, перавальваючыся з нагі на нагу, вярталіся ад возера, яны сустрэлі Чубатку, як чужыя.

Назаўтра дзеці зноў пакрочылі на балота. Як ашалелая, з настабурчаным пер'ем, Чубатка лазіла па агародах, падворках, задзіралася. Напалохала прывязанае да коліка цяля. Разагнала парасят. Кацяняты грэліся на сонцы, прыстала да іх. Кошка прагнала, і яна падышла да куранят, што лазілі з квактухай у крапіве. Дзве маці счапіліся біцца — аж паляцела пер'е! Гаспадыня грудай прагнала Чубатку ды пайшла скардзіцца бабцы.

Агата злавіла Чубатку і акунула ў вядро з халоднай вадой.

Да вечара паніклая і мокрая Чубатка абыякава прастаяла ля калодзежа з настабурчаным пер'ем на шыі, што прыдавала ёй выгляд задумёнай, пакрыўджанай.

Усе мужчыны на фронце. У калгасе жанчыны, інваліды і дзеці. У суседнюю вёску за лесам трэба было паведаміць, што вызвалілася малатарня і суседзі могуць па яе прыязджаць. Жанчыны баяліся нямецкіх дыверсантаў; везці праз лес паведамленне вызваўся сямігадовы хлопчык.

Бязногі брыгадзір падабраў малому рахманага каня і падсадзіў на яго хлопчыка.

— Толькі добра, Мішка, трымайся,— параіў.— Конь сам цябе завязе. А прыйдзе з вайны тата, раскажу яму, які з цябе казак, як ты памагаў яму фашыстаў адолець!