Віктар Казько - Неруш

А Барздыка ўсё яшчэ муляецца, чакае, мучыцца, пэўна, пра што б яшчэ спытаць.

— Выпіць хочаш, Аркадзь? — ідзе напралом Мацвей.

— Ды хто яго ведае...— гэта Барздыка дае зразумець Мацвею, што ён, ну, мякка кажучы, не вельмі выхаваны чалавек, мо і дурнаваты трохі. Хто сёння аб гэтым каго пытае, тым больш вось так, прама ў лоб: калі. хочаш пачаставаць, дык пачастуй, але не здзекуйся. Гутарку завядзі, адыдзі ўбок, пагавары аб чым-небудзь староннім, не такім гарачым, а потым ужо можна і аб справе. Але ў тым уся і справа, што аб іншым не хоча і не здольны сёння гаварыць Мацвей. I частаваць не хочацца яму.

— У цябе ж свае ёсць,— гаворыць ён Аркадзю.— На дрэнажы за мінулы месяц колькі атрымаў?

— Атрымаў,— дыпламатычна адказвае Барздыка.

— Я ведаю, не строй з сябе сірату казанскую, пад чатыры сотні выйшла. Трыста дзевяноста восем рэ,— Мацвей называе дакладную лічбу, таму што яна хвалюе яго. Не заробак, не грошы, а менавіта дрэнаж, праца, як яна выканана.— Скажаш, што не так?

— Так,— адказвае Барздыка. I з гонарам і выклікам: — Усё так, колькі ні атрымаў, усе мае... Толькі я за свае не п'ю.

— Чаму ж ты за свае не п'еш?

— А не п'ю, і ўсё... Бяздонны я.

— Які, які?

— Ну такі. Колькі яе ёсць, гарэлкі, столькі і вып'ю.

— I вядро вып'еш?

Аркадзь у задуменні паглядзеў на магазін:

— Вядро не, але адап'ю багата... А ты вось магазін бокам абыходзіш. А мужыкам трэба гэта.

— Што трэба?

— Ды месца пасядзець дзе трэба. Раней было месца, дзе пасядзець. Ёсель на Цупрыкавым месцы карчму трымаў. Добра было і Ёселю, і нам. А цяпер дзе ён?

— Хто дзе? — не зразумеў, заняты сваім, Мацвей.

— Ды Ёсель жа дзе, цябе пытаю?

— Спытай, Аркадзь, каго-небудзь іншага.

— Добра, спытаю... Толькі ў каго?

— Што ў каго?

— Спытаць у каго?

— А вунь у Цупрыка і спытай,— параіў Мацвей адрачона, бо больш прыслухоўваўся да таго, аб чым размаўляе са старымі па лаўцы каля магазіна дзед Дзям'ян, але і іх гамонку разбіраючы з пятага на дзесятае, думаў, што сапраўды было б няблага пабудаваць тут з цягам часу рэстаран, меў усё ж рацыю Ліпай. Вось і тут бы, у Княжборы, такі рэстаран, і каб выразаны былі з дрэва ўсе гэтыя Галоскі, Жалезныя Чалавекі, выбіты на медзі і каб камін, каля якога можна было б пасядзець і нешта ўспомніць і за чаркай, і за шклянкай чаю. Мо ён таму і абраў Княжбор, распачаў тут работы, каб выцягнуць гэтую вёску з Чортавай прорвы да святла, да каменных, цагляных будынкаў, да гэтага вось рэстарана з камінам і разьбой, дзе сыдуцца разам Аркадзь Барздыка і дзед Дзям'ян. Толькі нешта нячутна і нябачна, каб у самім Княжборы каму-небудзь яшчэ, акрамя яго, патрэбна гэта было. Ніхто з княжборцаў не пайшоў да яго рабіць, а работы хапае, і грошы за яе добрыя, а галоўнае — жывыя, два разы ў месяц. Узяць хаця б таго ж Аркадзя Барздыку: чатырыста рублёў, ды тут такіх грошай і ў вочы ніколі не бачылі. Не бачылі, а не вельмі пабеглі за :імі, капеечкі ў рубельчыкі збіваюць на сене, бульбе, малацэ. А колькі хлопцаў у вёсцы, не вучацца і не робяць нідзе, дзевак псуюць, а да яго дык не дараслі яшчэ, не адгулялі сваё. Адзін толькі Аркадзь Барздыка і паквапіўся на яго доўгі рубель. Мо ён і чэпіцца зараз да яго, да Мацвея Роўды, а не падыходзіць да вяскоўцаў, таму што лічыць яго сваім. Ад такой думкі. Мацвей адчуў ніякаватасць, каб пазбавіцца яе, стаў слухаць, пра што гавораць старыя.

— Помню во, як сёння, гуляў я неяк па сталіцы,— разышоўся дзед Дзям'ян.

— Ты не пра сталіцу, што чобаты там прапіў і дамоў пешкі і босы прыйшоў, мы ўжо ведаем.

— Было, было,— пагадзіўся дзед Дзям'ян.— Яны мне ордэн даюць, бліскучы, чысты. Я бяру. Усё, гавораць, ідзі. А я ім: а тры рублі? Якія тры рублі? Як якія? Міхайла Іванавіч мне ордэн уручыў, дык трыццаць рублёў яшчэ даў на гэтую самую справу. А тут што, я за свае і пляшку павінен купляць? Не, ты аддай мне мае тры рублі.

— Не далі?

— Не, трасца іх мацеры.

— I дайшоў без чабот?

— З чобатамі, толькі чобаты за плячыма.

— А Калінін? Як ён табе ордэн уручаў?

— О, Калінін... Як сёння, помню. Гуляў я тады на сталіцы. Там яшчэ конь стаяў. Пасярод Масквы конь жалезны, жывога не знайшлося, і баба голым азадкам грувасціць на таго каня хлапчука. Дурная ты, баба, кажу я ёй, ты б сама села голай с... на тое жалеза. На баб у мяне вока здалёк пастаўлена, бачу, няйнакш, такая нясклёпістая з нашых краёў. Так яно і было...

Ты не пра жалеза, Дзям'ян, і не пра бабу-варону, а пра Калініна.

— А што Калінін, свойскі быў мужык.

— I выпівалі?

— А чаго ж, чарку ён яшчэ за мяне падымаў і слова гаварыў. Толькі вось схібіў трохі, не тое даў, што я прасіў. Напісаў пісьмо яму, так, маўляў, і так, Міхайла Іванавіч, крыўдзяць мяне, не вераць, што ў мяне ордэн быў яшчэ за вайну з белапалякамі, немцы, халера іх, адабралі, дык ты ўжо вярні мне той ардэнок. Прыносяць ліст, чытаю: прыязджай. I грошы па дарогу. Што рабіць? Сеў, паехаў. Народу, народу, і ўсе ў ладкі мне б'юць, а святла — хоць голкі збірай. I бачу я, дастае Міхайла Іванавіч мой ардэнок, а каля яго другі ляжыць. Я яму рукою махаю: не той, не той узяў, Міхайла Іванавіч. Мой жа мо вунь той, жоўценькі...