Леанід Дайнека - Людзі і маланкі

«Дзякаваць богу, — пэўна, усё гэта хлусня», — пацяплела ў Антона на сэрцы. Ён ужо смела падышоў да гурту хлопцаў.

— Можа, у лес паедзеш? — спытаўся ў яго Мішка Сырамалот, які падперазаўся пілою, а на плячы трымаў сякеру.

— Нага ў мяне яшчэ баліць, — сказаў Антон. — Я лепей, як прывязеце бярвенні, акарыць і абчасаць іх памагу...

— І то добра, — усміхнуўся Мішка і накіраваўся да сваіх саней. Хлопцы рушылі за ім. Твары ва ўсіх былі трохі сонныя, ружовыя і лагодныя.

«Збрахаў Заяц, — зусім павесялеў Антон, але раптам, як на калючы дрот, наткнуўся на позірк Івана Міхейчыка. І зноў трывогай кальнула ў сэрца. — Іван злы на мяне, — супакойваў ён сам сябе,. — таму і глядзіць спадылба...» І ўсё-ткі трывога не праходзіла.

Ён трохі яшчэ патаптаўся каля маёнтка, паглядзеў, як бягуць па белым полі сані, як блішчаць пад халодным сонцам пілы і сякеры, потым ціха паплёўся ў вёску. У сваю хату ён не зайшоў наўмысна — баяўся ўбачыць Дзініны вочы і аб усім здагадацца. «Усё будзе добра», — білася ў галаве настойлівая думка, але ён ужо разумеў, што жыццё не заўсёды супадае з добрымі пажаданнямі людзей.

Каля хаты Лаўрэна Лапыцькі Антону падалося, што нехта яго кліча. Ён спыніўся, азірнуўся па баках. Вуліца была пустая. Толькі сухі сняжок узвіваўся каля платоў. Нарэшце Антон убачыў, што гэта Лаўрэн, стоячы ў хаце ля акна, махае рукой, кліча яго. Антон зайшоў у хату.

Лаўрэн адразу ж марцануў ад акна на печ, толькі босыя пяткі мільганулі, сказаў, ужо з печы: і

— Спяшаешся куды-небудзь? Пабудзь трошкі ў мяне.

У яго голасе былі сум і просьба. Антон сеў на лаву каля печы, спінай адчуў, што печ халодная, — пэўна, не палілі ў ёй з тыдзень.

— Мішка мой усё ў лес кожны дзень ездзіць, а я адзін у хаце, як кот на чарэні, — сказаў Лаўрэн і пачаў кашляць. Адкашляўшыся, уздыхнуў: — Памру я скора, хлопец. Смерць падступае, душыць. І не ўбачыў, як жыццё праляцела.

— Кіньце вы, дзядзька, пра смерць ды пра смерць гаварыць, — узлаваўся Антон. — Адна ў вас музыка заўсёды.

— Эхе-хе, хлопец. — Лаўрэн худой жоўтай рукой памацаў у пячурцы, што была ў комінку, дастаў торбачку з табакай. Потым насыпаў табакі ў газеціну, і рукі яго дрыжалі: зачэкаў крэсівам аб крэмень. Успыхнула слабая маленькая іскра, і ён пачаў раздзьмухваць трут. Нарэшце закурыў, шумна выдыхнуў дым:

— Смерці я не баюся. Хачу хутчэй да дзетак, да Ганны. Як яны там без мяне?

— Жаніліся б вы, дзядзька, — сказаў Антон. — Узялі б Агапку Шамалёву. Капуста гарачая на стале стаяла б. І Агапка нічога кабеціна — не замерзлі б з ёю.

Лаўрэн засмяяўся. Смех у яго быў нейкі дзіўны — здавалася, квохча курыца:

— Ну і ўпаліў ты! Жаніся... Ды ў мяне во кажух не хапае сілы абняць. — Ён тыцнуў рукой з папяросай у кажух, на якім ляжаў. <

— А вясной зямлю будуць дзяліць. Вам далі б дзесяціны дзве, — сказаў сваё Антон.

— Мне тры аршыны хопіць. Толькі каб у жоўценькім пясочку...

— Цьфу на вашы словы. — Антон устаў, аж лава рыпнула, а пад печчу шуганулі ва ўсе бакі куры. «Няўжо я буду такі, як пастарэю? — падумалася Антону, Ён падышоў да акна, глянуў на вуліцу і зноў успомніў сястру. — Чаго я сяджу з гэтым мерцвяком? — апякла яго злосць. — Жывых трэба ратаваць...»

Лаўрэн сумна глядзеў з печы, сівы, белы, як бяроза.

— Я пабягу, дзядзька. — Антон глыбей насунуў на галаву шапку. — Сустрэну Мішку Сырамалота, скажу яму, каб вас з сабой у лес браў. Там некалі будзе пра могілкі думаць.

Ён грукнуў дзвярыма, хуценька пайшоў па вуліцы. Нікога нідзе не было відно, і ён павярнуў дадому. Каля печы сядзелі маці з Дзінай, скублі курынае пер'е, кідалі яго ў рэшата. Шэры пух лётаў па хаце.

— Дзіна, хадзем у сенцы, — сказаў сястры Антон.

Маці здзіўлена паглядзела на яго. Твар у Дзіны пачаў бялець.

— Ты насіла Баўтруку есці ў лес? — як толькі пераступілі цераз парог, спытаўся Антон і прымусіў сябе глянуць сястры ў вочы.

— А братачка мой, я ж нічога не ведала. Ён жа паміраў там у яме. — Дзіна закрыла рукамі твар і павалілася грудзьмі на куфар, што стаяў каля дзвярэй. Яе плечы закалаціліся, хустка збілася набок. Антону быццам сыпнуў хто халоднага снегу проста на сэрца.

— Ды ты не плач, — пачаў гладзіць ён сестрыны плечы. — Я нічога... Я так... даведацца...

Ён бачыў, як плача, як пакутуе сястра, і не мог ёй нічым памагчы, і гэта было страшней за ўсё. «Вядома ж, яна не вінавата, — адразу сам сабе падумаў ён, каб ужо, хоць рэж яго, ніколі не адступіцца ад такой думкі. — У яе добрае сэрца. Не бандыту яна памагала, а чалавеку. А гэта зусім іншая рэч!»