Барыс Пятровіч - Спачатку была цемра

Але яшчэ больш няўтульна было яму ад іншых думак. Добра, разважаў ён, ёсць «быццё» ўнутры мяне, і я яго ведаю. Але ж ёсць яшчэ і «быццё» па-за мною. Якое яно? Ну, частку я бачу тут, у інтэрнаце. А што далей? Што там, за парканам, у тым жыцці, адкуль едуць да мяне ўсе гэтыя хворыя і пакалечаныя? Тое, што паказваюць па тэлевізары? Але мне яно, тое жыццё, дужа не падабаецца. І я не хачу туды вяртацца. Не ха-чу!.. Бо не змагу жыць там. Але і тут заставацца нельга. Бо… Бо трэба нейкае развіццё, а тут можна толькі дэградаваць канчаткова. Тут я спыняюся… Ужо адчуваю, што пачынаю тармазіць, што перарос гэты дом, што трэба вучыцца… Трэба жыць далей. Таму людзі і не заседжваліся на адным месцы, таму заўсёды і плылі да невядомых земляў — Магелан, Калумб… — і, адкрываючы іх, адкрывалі і прадаўжалі сябе… Таму цяпер зямляне імкнуцца да зор. І паляцяць — імкненне гэтае нішто не спыніць. Бо цесна ім стала на сваім кавалачку зямлі, на сваёй планеце… І мне цесна тут, у гэтым доме. І хоць я трымаюся таго, што ведаю, і мне страшна вярнуцца ў тое, што я бачу пакуль толькі па тэлевізары, і я не хачу губляць тое, што маю, дзеля чагосьці невядомага і, магчыма, варожага мне, усё ж трэба будзе адважыцца і адплыць адсюль… Рана ці позна, але давядзецца гэта зрабіць… Самому ці… пад уплывам абставінаў… Як? З кім? З Таняй? З Таняй! Не, яна сама яшчэ дзіцё… І я ёй нічога не магу прапанаваць… Я адчуваю, што недзе там, у прасторы, ёсць людзі, якія памятаюць пра мяне і якія, мажліва, шукаюць мяне… Не трэба адчаю, не трэба губляць надзеі, той Хрыстовай надзеі — не трэба губляць веру, трэба да апошняга спадзявацца: яны не пакінулі мяне, як не пакінуў Бог свайго сына. Я з імі сустрэнуся… Некалі… І ў гэтым заключаецца непазбежнасць.

Непазбежнасць, каб прадбачыць якую, не трэба быць Настрадамусам…

Так, людзі, якія не забылі мяне, ёсць. Безумоўна, ёсць. Недзе. Але я бясконца сумняваюся, што яны — з тых, што мне сняцца і… мрояцца. Я ўзгадаў шмат, аднак не маю ніводнае рэальнае асобы, якая магла б стаць пунктам адліку для мяне і майго жыцця, якая пацвердзіла б мае здагадкі і… згадкі. «Дайце мне кропку апоры…» — казаў Архімед. А я прашу пункт адліку. Свайго жыцця. Але ў адказ — цішыня…

Пакуль я маю толькі мроі і сны, якія не магу назваць сапраўднымі ўспамінамі. Не магу… Бо гэта сны… Сны…

Зрэшты, перапыніў сябе Уладзя, а што ёсць і само нашае жыццё? Ці не сон? Так, сон. Сон… Усяго толькі сон… Адзін кароткі сон… Настолькі куртаты, што людзі нават не паспяваюць усвядоміць: хто мы, адкуль, куды і навошта? І сыходзяць, так і не зразумеўшы, што спалі…

Дзясяткі лепшых розумаў, геніяў чалавецтва, спрабавалі вытлумачыць саміх сябе і нас усіх, знайсці прычыны і апраўданні хоць бы ўласнага жыцця. Але сон не паддаецца аналізу і не падпарадкоўваецца законам логікі і прыроды. Ён проста цячэ з нічога ў нікуды. І ў кожнай кропцы сваёй ён ужо быў, ёсць і яшчэ будзе...

Усё, што вакол, — ёсць сон. Які прысніўся Богу… ці травінцы… ці мне… Так, я таксама сплю, і мне толькі сніцца, што я прачнуўся… Таму я і не магу ніяк знайсці апору ў сваім мінулым...

Уладзя адышоў ад вакна, узяў часопіс. Разгарнуў і адклаў. Чытаць не было жадання. Думкі не пакідалі яго… О, калі б гэта быў сон… Тады было б усё проста і вытлумачальна. Але жыццё, на жаль, не сон. Асабліва тут, на гэтай пост… прасторы, у гэтай… ньюкраіне. Дзе ўсё засталося па-ранейшаму і дзе розныя «спецслужбы» яшчэ не хутка аддадуць сваю ўладу, умела «пераводзячы стрэлкі» на народ, які сам будзе ва ўсім вінаваты за сваю «талерантнасць», «цярплівасць», «працавітасць»… Вось так лепшыя якасці становяцца найгоршымі, і «без віны вінаваты» народ будзе пакутаваць, цярпець бясконца і ганіць сваіх лепшых сыноў за тое, што яны не такія, «як усе», што не служаць пакорліва, а яшчэ і галаву падымаюць, енчаць пра нейкую «мову»… Бацька меў рацыю?.. Няўжо бацька некалі казаў мне праўду? Праўду, якую выпакутавалі пакаленні… Няўжо менавіта ў гэтай пакоры і ёсць «мудрасць народная»: выжыць любым коштам… Няўжо дзякуючы гэтаму мы яшчэ ёсць? Калі б усе былі Касцюшкамі ды Каліноўскімі — нас бы даўно ўжо знішчылі…

Няўжо праўда ў бацькавых словах? Не лезь! Маўчы! Цярпі! Выцерыся… І — гадуй дзяцей. Важна не памерці героем, а проста выжыць… Бацька… Народ… Выжыць… Мова…

Думкі блыталіся. Беглі наперад, абганяючы ўсведамленне, азіраліся і вярталіся, каб пераплесціся ў яшчэ большы клубок супярэчнасцяў ці недарэчнасцяў... Уладзя не мог саўладаць з іх наплывам. Яму патрэбны быў суразмоўца. Больш дасведчаны ва ўсім гэтым. Хоць бы такі, як Андрусь. Каб дапамагчы разблытаць той клубок думак. Але побач нікога не было… Нікога… Такіх людзей яму трэба будзе яшчэ знайсці. Але як? Дзе?..