Барыс Пятровіч - Спачатку была цемра

– Магу паспрабаваць, калі гутарка будзе пра вас. Я не магу нічога прадбачыць наперад толькі наконт самога сябе. Пра іншых магу, а пра сябе — не… Ніяк… Спрабаваў, але не атрымліваецца. Магу ўбачыць, што будзе з бабай Маняй увечары ці заўтра: дзе яна будзе і што будзе рабіць. Магу — пра Валодзьку, пра Сцяпана… А пра сябе — не магу… не ведаю, чаму так. Можа, таму, што не хачу… Падсвядома не хачу. І гэтае нехаценне перамагае жаданне, якое часам узнікае.

– Ого, малайчына! Во як ты фармулюеш ужо… А як ты патлумачыш сваё нехаценне?

– Ніяк… Каб жа я ведаў. Калі спрабую ў нечым разабрацца наконт сябе самога — пачынае моцна балець галава… Можа, я баюся менавіта гэтага болю?

– Ну, не спяшайся. У цябе цэлае жыццё наперадзе. Рабі толькі тое, што прыносіць задавальненне, а не боль.

– Так. Таму я і хачу паспрабаваць даведацца пра сябе праз іншых людзей, зазіраючы ў іх мінулае і будучыню. Мы ж жылі і жывём у адзін час. А значыць, у нас шмат падобнага.

– Калі гэта на карысць і табе, і людзям, дык чаму б і не. Але ўвогуле прадказанне, прадбачанне, зазіранне ў будучыню — няўдзячная справа…

– Я ведаю… разумею.

– Як-небудзь я табе прынясу кнігі пра вядомых прарокаў, вешчуноў, аракулаў, што былі ў мінулым… Я цікавіўся некалі гэтым. Вось, да прыкладу, самая знакамітая прадказальніца старажытнасці Касандра. Яна магла прадказваць найчасцей толькі непазбежныя непрыемныя падзеі. А які толк ад таго, што ты ведаеш, што гэта адбудзецца, калі пазбавіцца таго не можаш… Вось ты згадаў бабу Маню. Ты папярэдзіў яе, каб не ехала на аўтобусе. Але ж паехалі іншыя, табе невядомыя людзі, і патрапілі ў аварыю, якая ўсё роўна адбылася… І пацярпелі… Адзін нават загінуў. Табе не шкада яго?

– Шкада. Але я яго не ведаў і пра існаванне ягонае ды пра той выпадак не падазраваў бы, калі б не баба Маня. Ён жыў недзе паралельна. Колькі такіх аварый адбываецца штодзень… І страшнейшых… Тысячы. Усім не дапаможаш, усіх не пашкадуеш, жыццё не спыніш... Да таго ж… Ну калі б я сказаў тады ўсім не ехаць — ніхто б мне не паверыў, і знайшліся б тыя, што паехалі… А калі б ніхто не паехаў, калі б аўтобус застаўся ў гаражы і нічога не адбылося, дык якое тады гэта прадказанне? Падман... Так можна «напрадказваць» чаго заўгодна, а калі не збудзецца, сказаць, што не збылося таму, што я вас папярэдзіў і вы падрыхтаваліся… Вось я магу сказаць вам: не падыходзьце зараз да інтэрната, бо з даху ўпадзе камень і заб’е вас. Вы не падыдзеце, застанецеся жыць, а значыць, нічога не здарыцца з вамі, а я проста выдумаў гэта…

– Выдумаў? Але ж камень упадзе?

– Упадзе… Калі я гэта не прыдумаю, а ўбачу… І ўпадзе на вас.

– Вось як… Але, калі ты мяне папярэдзіш, я магу прайсці побач, міма…

– Не ведаю. Відаць… Але ў гэты час там можа ісці іншы чалавек… Нішто не адбываецца проста так. І камень упадзе невыпадкова.

– Значыць, усё ж непазбежнасць… Значыць, ёсць тое, што ніякім чынам не залежыць ад нас, што абавязкова адбудзецца, бо ўжо адбылося і мы толькі ідзём да яго ў часе. І ты тое бачыш… прадбачыш. Цікава… Вось Настрадамус, скажам… Таксама прадказваў у сваіх цэнтурыях непазбежную будучыню. Але так завуалявана-зацемнена, што найчасцей нашчадкі пачыналі разумець, што ён меў на ўвазе, пра што іх папярэджваў, толькі тады, калі падзеі ўжо адбыліся. Дык якая карысць ад такіх прароцтваў? Хіба толькі радасць ды задавальненне ўласна прадказальніку: маўляў, я ж казаў, што гэта будзе — рэвалюцыя там нейкая ці прыход да ўлады тырана… Але што з той радасці, калі самога прадказальніка ўжо даўно няма на гэтым свеце і ён ніколі не даведаецца, збылося наканаванае ці не збылося…

– Вы так думаеце? Вы сапраўды мяркуеце, што ён не ведае?

– О, няўжо?.. — Станіслаў Сцяпанавіч пільна ўгледзеўся ў Славіка. — Ну прабач, прабач… Тут мы пераходзім на такую тэму, ад якой у мяне самога галава кругам ідзе…

– Ну чаму ж… Тут якраз усё проста — калі б насамрэч не было бессмяротнасці душы, дык яе трэба было б прыдумаць…

– Не, давай пра гэта не будзем… Я да чаго вяду ўвогуле. Прароцтва — гэта добра. Але ўсё ж гэта — гульня. Даруй. Калі прадказанне ці прадбачанне сур’ёзнае, то яно непазбежнае, а значыць, карысці ад яго… Ніякай. Вось ты за шахматамі казаў Сцяпану — я ведаю, — што першы прэзідэнт прыйшоў надоўга, што б мы ні рабілі — на значна больш доўгі тэрмін, чым мяркуем цяпер і чым нават запісана ў Канстытуцыі… Дык што рабіць з гэтым веданнем? Нічога… Толькі жыць, проста жыць і чакаць, калі пройдзе ягоны час, што немінуча таксама, бо ўсе мы смяротныя. Так? Так… Я да чаго. Ты можаш лячыць канкрэтных людзей ад канкрэтных хваробаў. Гэта і ёсць тое, на што ты павінен скіраваць свой дар. А не траціць сілы, якіх у цябе і без таго няшмат, на нейкія прадбачанні.