Барыс Пятровіч - Спачатку была цемра

Славік памкнуўся было расказаць яму нешта з бяскрыўднага, напрыклад, сон пра Таню, які запаў яму ў памяць, але перадумаў. А іншыя сны — пра Гомель, пра Мінск — ён расказваць не хацеў. З той жа прычыны — асцярожнасці. Хоць Валодзька яму і сябар, хоць і думаў ён яго скарыстаць калі не як памочніка ў сваіх заблытаных успамінах, дык як слухача, але пакуль не адважваўся. Ды нешта ж гаварыць трэба.

– Сніцца нейкі горад, а які — я пазнаць не магу… Відаць, я раней жыў у горадзе. Дамы, аўтобусы, трамваі…

– Трамваі? — спахапіўся Валодзька. — Трамваі ў Беларусі ёсць толькі ў некалькіх гарадах. У Мінску, у Віцебску, у Мазыры і яшчэ, здаецца, у Наваполацку… Бачыш, ужо прасцей: можна нейкім чынам зону пошукаў абмежаваць.

– А можа, мне і не Беларусь сніцца… Можа, я не адсюль, а аднекуль з Украіны... ці Расіі...

– Не, цябе прывезлі з Мінска. Знайшлі непадалёк ад яго — у лесе. Значыць, сніцца Мінск. Але родам ты можаш быць з іншага трамвайнага горада... А людзі чым займаюцца ў тваіх снах? Пра што ты з імі гаворыш? Можна такім чынам тваю прафесію дазнацца. Ты ж некім быў, недзе працаваў. Мяркуючы па ўсім — адукацыю добрую меў, вышэйшую…

Славік зноў згадаў Таню. Менавіта яна, а не Люда, успаміналася чамусьці першай у гэтай размове. Чым займаюцца людзі? Дакладнае пытанне — глядзі ты. Гэты Валодзька не такі просты. Можа, ён і сапраўды мне ў нечым здалее дапамагчы… Што сказаць яму, каб і сябе не выдаць і даведацца праз яго нешта? Я ж і хацеў мець якраз такога сябра.

– Праца не сніцца. Афган сніцца, а праца — не… І вучоба таксама не сніцца. А я ж недзе вучыўся, відаць, акрамя школы…

– А кім ты ў Афгане быў?

– Сяржантам… Пастой-пастой… — Славік вырашыў усё ж «даць нейкую інфармацыю». — Мне сніцца, што служыў паўтара года, а гэтага не можа быць. Служба ж ва ўсіх два гады.

– Якраз і можа: значыць, у цябе вышэйшая адукацыя. У нас у роце былі такія. А ў якіх войсках ты служыў?

– Не памятаю.

– Дзе вашая часць стаяла? Пад Кабулам?

– Не памятаю…

– Тэхніка якая ў вас была?

– Не памятаю… Бронемашыны, відаць, бэтээры… не памятаю…

Далей у адказ было толькі «не памятаю…» І пытанне да Валодзькі:

– Пра мяне ніхто не пытаў, ніхто не шукаў мяне, калі я ляжаў?

Валодзька крыху сумеўся і адказаў:

– Не… Пры мне — ніхто. Але лепш распытаць пра гэта Эсэса. Калі і пыталіся пра цябе, дык у яго.

Так яны кружлялі вакол ды каля, аднак нейкую выгоду з гэтых размоваў Славік усё ж меў. Пэўна, і Валодзька таксама. Але тое, урэшце, няважна, неістотна... Бо, галоўнае, яны гулялі на свабодзе, на прыродзе — выязджалі за вёску, на ўзгорак ля чыгункі, дзе раслі ажыны, якія ўжо даспявалі да чарнільнага колеру, дзе сарамліва чырванела жаўтабокая яшчэ шыпшына, дзе спявалі невядомыя нябачныя птахі, кружлялі стракатыя, няўлоўныя нават зрокам, матылькі… і дыхалася так вольна-вольна, што яны зусім забываліся пра свой надакучны інтэрнат… Часам яны дазвалялі сабе раскошу — распальвалі маленькае цяпельца… І тады спыняліся размовы. Вогнішча заварожвала іх. Славік і Валодзька маглі моўчкі бясконца глядзець на яго: маўчанне, якое жыве ў кожным з нас, перамагала і не падавала свой голас… У гэтым, у маўклівай любові да агню, яны супадалі цалкам. І не аднолькавае імя, дадзенае ім бацькамі, збліжала іх, а нешта большае, невытлумачальнае, паганскае… Яны зачаравана глядзелі на агонь, як ён патрэсквае і ападае, спальваючы сухія галінкі, спальваючы ўсё дрэннае, што вакол іх і ў іх саміх, — дрэнныя справы і кепскія думкі…

12.

«Што ты за птушка і навошта ты зваліўся на маю галаву…» — разважаў Станіслаў Сцяпанавіч, ідучы да Славіка, які сядзеў на лаўцы ў сваім любімым куточку інтэрнацкага двара. Ніколі ён не думаў, што гэты хлопец, якога прывезлі сюды цурбаном нерухомым, можа даць яму столькі клопатаў… А тут яшчэ нейкія звышздольнасці ў яго праявіліся. Прадбачыць можа...

«Дык ён і пра тое, што я да яго йду, ведае, і з якой размовай — таксама?»

Убачыў Славіка, прывітаўся. Той выйшаў нібыта з трансу, усміхнуўся ў адказ шчыра і міла:

– Дзень добры, Станіслаў Сцяпанавіч…

«Альбо ні пра што не падазрае і не здагадваецца, — падумаў Станіслаў Сцяпанавіч, — альбо ўмела прыкідваецца… Буду лічыць — другое. Не трэба недаацэньваць яго — ні ў якім разе…» А сам сказаў:

– Ты ведаў, што я да цябе падыду цяпер?

– Не, я пра гэта не думаў. Каб даведацца нешта, мне трэба падумаць. Хай і міжволі, раптоўна, а не наўмысна, але падумаць.

– А можаш падумаць і ўгадаць, пра што я хачу пагаварыць з табой?