Барыс Пятровіч - Спачатку была цемра

Гутаркі ў дарозе, на прыродзе атрымліваліся больш душэўнымі і працяглымі, чым за шахматамі. Валодзька адчуваў сваю залежнасць ад Славіка і таму хацеў дагадзіць яму, як дагаджаў усім, хто быў вышэй за яго. Звычка гэтая выпрацавалася ў Валодзькі з гадамі інваліднасці, бо раней ён быў не такім, о, не… Але годнасць і гордасць сваю ён прыдушыў, прыхаваў у сабе, бо цяпер яны маглі толькі нашкодзіць. Жыццё прыціснула яго сваімі плячыма да сцяны, і што яму было рабіць у гэтым выпадку, як не хітрыць, не выкручвацца, каб выжываць...

Славік не верыў Валодзьку, бо гэта быў зламаны чалавек, зламаны лёсам і абставінамі, інвалід не толькі фізічна, але і… маральна, духоўна. Спадзявацца на яго не выпадала. Падчас іхніх шпацыраў быў такі выпадак: яны ўбачылі, што насустрач ім нясецца натоўп. Паперадзе яго бяжыць «дурдомавец» Хведзька.

Відавочна, гоняцца за ім мясцовыя не проста так. Можа, Хведзька ўкраў што. Дагоняць — паб’юць да паўсмерці. У іх з Валодзькам быў час падумаць: паспрабаваць загарадзіць сабой Хведзьку і абараніць яго ці і самім уцякаць з дарогі. Славік стаў перад натоўпам і падняў руку: «Стойце!». Разгарачаныя вяскоўцы спыніліся, стаялі цяжка дыхаючы, абапершыся на калы і перакрыкваючыся. Што Славік ім казаў, ён не вельмі памятае, але хлопцы паабураліся-паабураліся ды павярнулі назад. Толькі тады Славік азірнуўся і ўбачыў, што Валодзька яго кінуў, але далёка не ўцёк на калясцы, загруз у пяску, перакуліўся і цяпер ляжыць бездапаможны і няшчасны, нават не спрабуючы ўзабрацца ў вазок, ляжыць, прыціснуўшыся шчакою да зямлі, і вялікімі вачыма пазірае на Славіка. Можа, гэтая дзея, што адбывалася за спінай у Славіка, гэтая бездаможнасць хлопца, які зваліўся з вазка, і спыніла вясковых… Навошта Валодзька ўцякаў? Чаму? І Славік тады зразумеў — вось так Валодзька можа кінуць яго ў любы момант, у любой небяспецы. Перамагчы набыты тут інстынкт самазахавання ён не здалее… Але і з гэтым веданнем ён працягваў «сябраваць» з Валодзькам, нічога яму не сказаўшы і не паўшчуваўшы ні трохі…

Тым болей, Славік заўважыў, што ў іхніх гутарках Валодзька мае свой інтарэс: раз-пораз спрабуе выцягнуць яго на шчырасць, прычым пра штосьці відавочна ведае больш за яго. А таму ў іх час ад часу пачыналіся «гульні розуму», у якіх кожны хацеў нешта выведаць у «суперніка», пры гэтым ніякім чынам не выдаючы сваю ў тым зацікаўленасць.

– Я памятаю, як цябе прывезлі, — казаў Валодзька, — усе хадзілі ў тваю палату паглядзець, а ты ляжаў, бы мёртвы, не варушыўся, не стагнаў, вочы не расплюшчваў… і спаў ці не спаў — ніхто не ведаў. Усе дзівіліся, ёлкі-палкі: нашто яго сюды прыпёрлі? І казалі: відаць, важная птушка, калі і такога даглядаюць… — і адразу выказваў здзіўленне: — Няўжо і праўда ты нічога не памятаеш?

Славік каціў яго перад сабою і думаў: добра, што ты не бачыш цяпер мой твар і мае вочы, а то пра многае мог бы здагадацца: «важная птушка» — гэта цікава…. А сам адказваў нібыта гранічна шчыра:

– Нічога не памятаю. Толькі сны нейкія дзіўныя сняцца. І я ў іх яшчэ больш заблытаўся — дзе сапраўднае нешта, а дзе прыснёнае…

– А што табе сніцца?

– Ды нейкія людзі, якіх я не ведаю і якіх тут няма. І я думаю: ці то яны з майго ранейшага жыцця, ці то проста сон.

– З ранейшага, з ранейшага, — упэўнена казаў Валодзька, — хіба можа прысніцца тое, чаго ніколі не было?

Яму відавочна хацелася «выцягнуць» у Славіка хоць якую новую інфармацыю, няхай і прыснёную. Сам то ён ведаў, што яму найчасцей сніцца якраз тое, чаго няма і ніколі не будзе, бо ў снах ён бачыў сябе хай і ў гэтым інтэрнаце, але з дзвюма нагамі… У снах ён хадзіў, гуляў у футбол з хлопцамі, бегаў хутка, нібы лятаў… Прачынаўся і адчуваў ногі: яны нылі, свярбелі, асабліва ступні, пяткі… Ён хапаўся за іх і… намацваў рукамі пустэчу пад коўдрай.

Колькі разоў, прачнуўшыся гэтак, ён плакаў да раніцы над сваім лёсам. Славік, вядома, можа вылечыць людзей ад нейкіх хваробаў, але яму, Валодзьку, ужо ніхто ніколі не верне ног…

– І я спадзяюся, што сапраўды з ранейшага, — казаў Славік, — і думаю, што хоць з дапамогай сноў нешта згадаю, бо на яве — нічога не помню. У галаву як цагліна замест мазгоў пакладзена… — стукаў сябе па ілбе: — Камень вось тут..

– Табе трэба хоць нешта ўспомніць. Мо ты і не сірата, як я, мо недзе бацькі цябе чакаюць, браты, сёстры… А можа, ёлкі-палкі, — Валодзька паварочваў галаву ўверх, каб сустрэцца вачыма са Славікам і вымавіць штосьці сакральна важнае, — нават жонка і дзеці… Дык што табе сніцца?