Барыс Пятровіч - Спачатку была цемра

Усё крычала ўнутры Славіка, але знешне ён заставаўся спакойным: як і тады, раней, ён яшчэ жыў у сабе… Я памёр, але быў, думаў ён, значыць — смерці няма! Як няма пачатку і канца! Пачаткам не можа быць, не ёсць нашае нараджэнне, а канцом — смерць. Нашае «я», якое можна назваць душой, вечнае, і яно жыве (як сказаць па-іншаму?.. існуе…) незалежна ад таго, маем мы цялеснае ўвасабленне ці не…

А значыць, усё ёсць бясконцасць і бясконцае ў часе і прасторы — як сусвет, космас — без пачатку і канца... Усё разгортваецца, бязмежна сціскаючыся ў адну кропку.

Разгортваецца бязмежна. Сціскаючыся… У Кропку…

А таму Пачатак і Канец усяго — Кропка. Кропка, якой няма… Няма!

Вось так, адным махам, лёгенька, ён разабраўся з бясконцасцю сусвету, якая так мучыла яго… Не трэба нічому вісець ці падаць у нейкай прасторы, бо — нічога няма.

Якое ёмістае слова — «няма»… Яно ўмяшчае ў сябе адказы на ўсе пытанні і вытлумачвае ўсе праблемы. Скажы сабе «нічога няма», і сапраўды — нічога няма. Усё прыдумка чыйгосьці стомленага розуму — твайго стомленага розуму… твайго стомленага розуму…

Аднекуль прыйшоў і агарнуў сэрца Славіка супакой, яно перастала рвацца з грудзей, стукацца і кідацца, прасіцца, як птушка з клеткі… Хай будзе, што, будзе, бо ні ад кога нічога не залежыць. Ну, дапусцім, праз мільярд гадоў патухне сонца, дык што нам сёння канчаць з-за гэтага самагубствам? Невядома яшчэ, што і як здарыцца. Бо будучыня мае такую асаблівасць: быць пэўнай на кожны дадзены момант часу. Але праз хвіліну сітуацыя памяняецца і зменіцца будучыня. Як у тым апавяданні Брэдберы пра растаптанага матылька… І невядома, што яшчэ будзе насамрэч: сёння будучыня нават у маёй свядомасці малюецца такой, а заўтра, можа быць, — зусім іншай. Таму прадказальнікі так і пісалі — абсалютна неканкрэтна: некалі недзе з’явіцца такі лідар, які захоча запанаваць над усёй зямлёй і развяжа страшную вайну. А потым, пасля «страшнай вайны», знаходзіўся нехта, хто, перачытваючы «прадказанні», біў сябе па ілбе: блін, дык гэта ж пра нас было (пра французаў, немцаў, рускіх… пра Напалеона, Гітлера, Сталіна…), а мы не зразумелі і не ацанілі своечасова прароцтва, дурні. А каб здагадаліся раней, маглі б захаваць мільёны жыццяў…

Ды нічога вы не маглі б — не варта дакараць сябе. Як нічога не мог і ваш прарок…

Ёсць некалькі агульных формулаў, якія спрацуюць абавязкова ў будучыні. Да прыкладу, у пэўнага чалавека якасці для таго, каб быць добрым кіраўніком (хай і дзяржавы), не супадаюць з тымі якасцямі, якія трэба, каб стаць добрым кіраўніком… І таму ён ніколі не будзе добрым кіраўніком, стаўшы кіраўніком, бо не дадзена... І так будзе заўсёды. І ўсюды.

Выйграваць выбары і кіраваць намі будуць не лепшыя людзі… Бо дабро можа перамагчы зло, толькі скарыстаўшы сілу зла, а тады яно само робіцца злом… Таму большасць прагнозаў «настрадамусаў» якраз пра нешта дрэннае, што чакае нас і да чаго нас вядуць кепскія кіраўнікі. А пра добрае… Якое там добрае… Адкуль? Бо калі ёсць пекла ў сусвеце, дык яно тут… не ў гэтым канкрэтным доме інвалідаў, у які мяне вярнулі, а на гэтай планеце ўвогуле…

Пекла тут… Няма сумневаў… І як доўга гэта будзе працягвацца? Трынаццаць мільярдаў?.. Ці… усё ж… трыццаць мільярдаў чалавек?.. Але ў любым выпадку гэта азначае, што канец свету адкладваецца… І ў 2000 годзе ён не адбудзецца. І ў 2012-м таксама, што б там ні прадказвалі розныя прарокі ды майя. І, відаць, у 2060-м — паводле Ньютана — канца свету не будзе… Але ж некалі ды ён адбудзецца. Бо як смяротны адзін чалавек, так смяротнае і ўсё чалавецтва. І нічога страшнага ў гэтым няма. Бо чалавецтва запраграмаванае на самазнішчэнне, таму і абыходзіцца гэтак жорстка з прыродай, з той маленькай, безабароннай планетай, якая яму дасталася… Зрэшты, не такой ужо і безабароннай, як здаецца, і шкадаваць трэба найперш дурных і нездагадлівых чалавекаў… Зямля была да іх, будзе і пасля іх… Зможа абараніцца ад гэтых казюрак, што ўявілі сябе «царамі прыроды».

Славіку прыгадалася любімая показка Станіслава Сцяпанавіча, з якой ён некалькі дзён не развітваўся і пераказваў усім: «Доктар, а мне можна піва? — Вы што, хворы? Якое піва! — Ну, не цяпер, а ў будучыні… — Якая будучыня!..»

«Добра, няхай, паверу: канец свету непазбежны, але калі, калі ён адбудзецца?» — спытаўся Славік.

«Не пры тваім жыцці», — быў яму адказ… Мудра, — падумаў ён, — так сказаць — значыць нічога не сказаць. Бо маё жыццё можа скончыцца заўтра, а паслязаўтра адбудзецца канец свету. Аднак я ўжо пра гэта не буду ведаць. Дакладней, мне будзе ўсё роўна. Таму і кажуць, што смерць не страшная, бо пакуль мы ёсць — яе няма. А калі яна прыходзіць — нас ужо няма. Гэтаксама нястрашны і Апакаліпсіс ці Армагедон, бо пакуль мы ёсць — яго няма, а калі надыдзе яго час — нас не будзе… І, як нехта казаў, страшна не тое, што Апакаліпсіс некалі будзе, страшна, што яго можа не быць…