Барыс Пятровіч - Спачатку была цемра

Але… але… але… агульначалавечыя праблемы — гэта бздура… бздура… глупства… І не трэба табе ў іх лезці… Забудзься… На гэтым свеце ёсць толькі адзін чалавек, які павінен быць цікавым табе і ў якім ты павінен разабрацца, — гэта ты сам... Больш ніхто і нішто. Толькі твае адчуванні, думкі, пакуты і радасці належаць табе, пакуль ты ёсць. І ўвесь свет створаны дзеля цябе і круціцца вакол цябе. А таму, думаў Славік, мяне асабіста і турбуе больш за ўсё іншае — дзеля чаго мяне сюды вярнулі? Навошта? Чаму не пакінулі там, дзе было так добра? Дзе мая мама!.. Чаму? Што я не паспеў дарабіць на гэтым свеце? Я не ведаю… Няўжо каб лячыць людзей, каб дапамагаць ім жыць, выжыць, выжываць, працягваць свае дні на гэтай зямлі? Няўжо?.. — зноў і зноў сумняваўся ён і, не знаходзячы іншых высноваў, сам сабе адказваў: можа быць… Можа, і так. Але — навошта, да прыкладу, вось той дзяўчынцы з адкрытым сэрцам жыць? Што зменіцца ад таго, што яна выжыве, не памрэ цяпер, а застанецца? Ну вылечаць яе, вырасце яна, стане камусьці жонкай, народзіць сына, дачку… І што? Што з таго? Ці пазбавіцца яна тых пакутаў, што пераследуюць тут усіх? І ці будзе яна шчаслівай? А дзеці, яе дзеці, на якіх яна пакладзе сваё жыццё, таксама будуць народжаныя на пакуты… Дык навошта яе ратаваць, гэтую дзяўчынку? Не разумею... Не ведаю… Не магу ўбачыць у гэтым нейкага вышэйшага прызначэння… Свайго і яе… Пэўна, я зусім нічога не ведаю… Але тады — навошта… Зноў і зноў — навошта? Навошта? Навошта?.. НАВОШТА!!!

Думкі Славікавы пачыналі блытацца, набягаць адна на адну, словы — перамешвацца і губляць пачатковы сэнс... Стома засмоктвала яго ў сябе, і ён абмякаў, аддаючыся ёй.

Але ў выніку развагаў адно ён разумеў конча: як бы тут, у гэтым доме, ні было страшна, там, за ягонымі сценамі, за ягоным парканам, яшчэ страшней. І чым больш набліжалася для яго магчымасць пакінуць дом-інтэрнат, тым жахлівей яму здавалася неабходнасць зрабіць гэта. Куды ісці? Каму ён трэба там? У тым жорсткім свеце, пра які ён даведаўся, чытаючы лёсы не толькі жыхароў інтэрната, але і людзей, што прыязджалі да яго на лячэнне. Дык у інтэрнаце ўсё было прасцей і прадказальней. А тое, што рабілася там, — у Мінску, у Гомелі, у вёсцы за інтэрнацкім плотам — палохала яго бясконца неразуменнем: адкуль у людзей столькі жорсткасці і зла да бліжніх? Навошта гэта — «калі ўсе мы разам ляцім да зор», згадаў ён словы класіка. Так, навошта, калі нашае знаходжанне тут, на гэтым свеце, такое кароткае… І як давесці гэта іншым? Як пераканаць, што трэба быць дабрэй і спагадлівей, і не толькі да бліжніх… што не трэба рыхтавацца да вайны… што трэба імкнуцца да асабістага шчасця кожнаму, і тады будуць шчаслівымі ўсе… што трэба жадаць і рабіць бліжняму толькі тое, чаго жадаў бы сабе…

Зрэшты, колькі розных прарокаў і павадыроў спрабавалі ўжо давесці, данесці людзям гэтыя празрыстыя ісціны… а свет і зараз там… два тысячагоддзі мараль топчацца на месцы і ніяк не можа зрушыць з яго… тэхніка развіваецца, сродкі знішчэння прыроды і чалавека ўдасканальваюцца і павялічваюцца, а мараль застаецца там жа… А значыць… значыць, гэта ісціна: няма будучыні ў людства, у чалавецтва, а ёсць пагроза самазнішчэння… і дарэмна я стараюся зазірнуць у прышласць… там пакуль пуста… пустка… пустэча, над якой пануюць цішыня і цемра…

…такія, як былі да стварэння свету…

«Дык не бойцеся іх, бо няма нічога патаемнага, што не адкрылася б, і ўтоенага, пра што не стала б вядома…»

1.

Пра тое, што Уладзя прапаў, Люда даведалася недзе праз месяц. Яны перапісваліся даволі актыўна. Бывала, Уладзя ў адказ на яе ліст дасылаў некалькі. А тут амаль месяц маўчанне, і ніводнага — на чатыры яе лісты. Спачатку яна пакрыўдзілася — маўляў, знайшоў там, у Мінску, сабе нейкую цацу гарадскую і пра яе забыў. Бывае. Звычайная справа. Навошта яна яму — недавучаная вясковая настаўніца. Але потым, супакоіўшыся, падумала, што не падобна гэта на Уладзю: ён бы нейкім чынам паведаміў ёй пра перамены ў сваім жыцці. Нешта тут не так: можа, што здарылася, можа, захварэў сур’ёзна… І вырашыла сама паехаць да яго ў Мінск.

Па адрасе на канверце знайшла кватэру, якую ён здымаў. Сустрэла яе сухенькая сівая бабулька гадоў за семдзесят, крыху прыгорбленая жыццём, але рухавая, з яснымі, светлымі вачыма — гаспадыня той двухпакаёўкі, у адным з пакояў якой жыў Уладзя. Сустрэла спачатку насцярожана, але ў кватэру пусціла. А потым, калі даведалася, што Люда — даўняя сяброўка Уладзі, а дакладней, здагадалася, нявеста, заплакала…