Валянцін Блакіт - Шануй імя сваё

Апанас паглядзеў яшчэ больш сумна, паляжаў заду­менна і ціха сказаў:

— Не-е, Аляксей, да цяпла я не дацягну. На гэты раз узяло — не вычухаюся... Чую дыхание яе, кашчавай,— недзе зусім побач ходзіць, аж холадам аддае.

— Здурэў! Дальбог, здурэў, браце мой! Гэта ж трэба даўмецца да такога! — спрабаваў абурыцца Аляксей Сцяпанавіч, а ў самога аж мурашкі пайшлі па целе.— Немец нас не даканаў, а хваробы мы асі-і-і-лім, браце мой!

Апанас нічога не адказаў, паглядзеў адчужана і маркотна, потым спыніў погляд на цэлафанавым мяшочку з апельсінамі:

— Гэта ты мне?

— Табе! — схамянуўся Аляксей Сцяпанавіч.— На во ласуйся, браце мой, ды папраўляйся скарэй.

— Дзякуй, Ляксей, але лепей унучцы завязі — я іх усё роўна не ем, ніякага смаку не чую.— Перавёў позірк на суседа-падшыванца і, заўважыўшы, як у таго гарэлі сінія вачаняты, усміхнуўся: — Ладна, пакінь...

Аляксей Сцяпанавіч выбраў у мяшочку самы вялікі апельсін, павярнуўся да хлапца, падміргнуў:

— Лаві, герой!

Той на ляту злавіў апельсін, адразу ж узяўся абдзіраць з яго скуру, забыўшыся ад радасці сказаць дзякуй. Кунцэвіч хацеў яшчэ пачаставаць суседа справа, але той ляжаў з закрытымі павекамі — пэўна, драмаў.

— Ты мне ведаеш што прынёс бы...— задуменна сказаў Апанас.— Так захацелася-я-я...

— Чаго табе захацелася? Зараз жа прынясу...— з гатоунасцю згадзіўся Кунцэвіч.

— Каньяку.

— Што!

— Схадзі, Ляксей, вазьмі пляшку.

— Во мне піток знайшоўся! — падняў яго на смех Кунцэвіч.— I трэба ж дакумекаць!

Апанас прапусціў міма вушэй яго смех і з тою ж сур’ёзнай разважлівасцю працягваў:

— А я гэтага каньяку з тых часоў — памятаеш, у Германii — так больш ніколі і не каштаваў. Не чуў у ім ніякага смаку — клапом пахне і дарагі, халера. Чысценькая — лепей. А цяпер, во, нешта захацелася. Здаецца, хоць з паўмензурачкі выпіць — і стане зусім добра. То схадзі, Ляксей, будзь другам — схадзі! Паглядзіш, мне не пашкодзіць, лепей стане.— Голас у яго быў умольны, такі, што і адказаць немагчыма, а бегчы па каньяк было б вар’яцтвам.

— Другі раз... Яшчэ як вып’ем у другі раз! А цяперака набірай сіл, браце мой.

— Не будзе другога разу, Ляксей...— сумна сказаў Апанас.— Не будзе...

— Ды выкінь ты, нарэшце, з галавы гэтае глупства! — спрабаваў зазлаваць Кунцэвіч.— Цяперака, браце мой, ого якая медыцына! У раз на ногі паставяць.

— Значыцца, не прынясеш? — пакрыўджана ўздыхнуў Апанас.— Я і ведаў, што ты не прынясеш. Шкада — сам не магу... Сцеражэш... Ты ўсё жыццё сцярог мяне, як анёл які. Дабро рабіў. А ці па нутру мне было тое дабро — не пытаў. А яно іншы раз мне во дзе сядзела! — Правёў па горле аслабелай далонню.— Ты мне даруй, я не маю на цябе ніякай злабы, ты заўсёды быў мне добры друг. Я во ляжу і думаю: чаму гэта так — хочацца, а няможна? Чаму гэта чалавек усё жыццё павінен сабе адмаўляць у нечым?

— Што за лухту пляцеш? — паціснуў плячыма Кунцэвіч.

Зайшоў урач.

— На сёння хопіць, хопіць! Хвораму спакой патрэбны,— настойліва сказаў ён, і Аляксей Сцяпанавіч зразумеў, што доктар будзе няўмольны.

— Ну, што ж, браце мой, мацуйся і будзь здароў,— нахіліўся ён над Апанасам.— На днях я да цябе заскочу.

— Будзь здароў, Ляксей! Дзякуй, што прыехаў. Мяне і ўпраўду штось на сон пацягнула...

Апанас поглядам праводзіў яго да дзвярэй, і гэты погляд быў сумны, развітальны...

Радзевіч быў не ў гуморы. Гэта адразу кінулася ў вочы, як толькі Аляксей Сцяпанавіч пераступіў парог. Ці мала чаго можа быць не ў гуморы першы сакратар! 3 каго-каго, а з першага за ўсё пытаюць. Чым большая пасада, тым больш і пытаюць.

Прывіталіся стрымана і даволі суха.

— Скажы, Аляксей Сцяпанавіч, за што ты так не любіш Сурмілу? — нечакана запытаў Радзевіч.— Я вось сяджу, думаю — і ніяк не магу ўзяць уцям, што вы з ім не падзялілі?

— А што нам дзяліць было? — паціснуў плячыма Кунцэвіч.— Ён — па сабе, я — па сабе. I чаму я павінен любіць Сурмілу? Што ён, дзеўка, і мне з ім жаніцца?

— Вам з ім працаваць.

— Ну, і будзем працаваць...

— Хацелася б, каб дружна працавалі.

Купцэвіч усё яшчэ быў пад уражаннем сустрэчы з Апанасам, яго дзіўнай просьбы, ніяк не мог адкараскацца ад тужлівага і дакорлівага Апанасавага погляду. Заселі ў памяці асцярожныя, але трывожныя словы ўрача: гэта дрэнна, што яму раптам так стала добра... Усё, пра што пытаўся зараз Радзевіч, было малаістотным, нават смешным.

— Нібы так важна, ці дружыць будуць старшыня калгаса і радавы калгаснік...— абыякава махнуў рукою Кунцэвіч.

— Чаму радавы калгаснік? — здзівіўся Радзевіч.— Хіба табе Лазовік не гаварыў, куды збіраемся рэкамендаваць?