Валянцін Блакіт - Шануй імя сваё

— Колькі раз прыказваў: не чапай! — зароў на ўсю хату.— Зноў некуды засунула, ідры яе матары! — I сцішана, для сябе, дадаў: — Во, рэзус пракляты!

Ён паняцця не меў, што гэта такое рэзус, ведаў толькі: нешта медычнае, абразлівае. Усе яго дзесяціпавярховыя з пералівамі мацюкі адскоквалі ад жонкі, як гарох ад сцяны, толькі не «рэзус». Большай абразы яна не ведала, пасля «рэзуса» заўжды — хоць на ферме днюй-начуй. Таму асцерагаўся гэтага «рэзуса», які б злы ні быў. Гэты «рэзус» яе дапякаў таму, што былі бяздзетныя. Не тое што бяздзетныя: дзевяцера альбо нараджаліся мёртвымі, альбо паміралі на другі-трэці дзень, так ніводнага выхадзіць не ўдалося. Урачы сказалі, што ў яе не той рэзус. Таму і лютавала, пачуўшы тое праклятае слова.

Не знайшоўшы чаго трэба, разгневаны, выскачыў на ганак і гукнуў ва ўвесь двор:

— Дзе медале падзела, ідры тваю матары!

— Чаго равеш, як бугай! — сварліва азвалася з гумна старая і, выглянуўшы, убачыла яго ў святочным касцюме, спалохана ўспляснула рукамі, занепакоілася.

— Ты кудысь сабраўся?

— Не тваё дзела! Дзе медале падзела, ідры т-тваю матары?!

Гэта яшчэ больш насцярожыла старую. Падышла і, гледзячы дапытліва, запыталася:

— А кудысь усё-такі ты сабраўся, скажы?

— У раён...— важна і таемна адказаў Адась.— Ты дзе мае медале падзела?

— А на якую пранцу тыя медале табесь? — нічога не разумела старая.

— Да райкому пайду! — важна аб’явіў Адась.

— Чагось ты там згубіў?

Адась разумеў: тое, што ён задумаў,— не бабскага розуму справа, аднак яго распірала ад нецярпення некаму сказаць, з некім падзяліцца — хай ведаюць, які ён смелы!

— Ляксея Купцэвічавага праганяюць, то паеду пагавару з райкомам, ідры яго матары — важна надзьмуўся Адась.— Хай не смеюць! А то яшчэ тога піліпавіцкага ахламона ўздумаюць прыслаць...

— Э-эй...— адразу ж страціла цікавасць Адасіха.— Нехта цябесь, старога дурня, будзесь слухаць...

— Цыц! Не твайго розуму дзела! — ускіпеў Адась.— Давай медале!

— Там, у скрынцы! — і дадала здзекліва: — То мо і мае навесіш, і бацькавы георгіеўскія крыжы — тадыка можась і паслухаюць...

— Ты-ы-ьт...— збляднеў Адась, кінуўся да стала, адчыніў шуфлядку, выграб са скрынкі ўзнагароды, сунуў у кішэню і кінуўся да выхада.

— Паеш хоць...— прымірэнча кінула Адасіха.

Ён спыніўся на парозе, глянуў пагардліва, мацюкнуўся, са злосцю бразнуў дзвярыма і, разнерваваны, пакалдыбаў па вуліцы, абапіраючыся на сваю кульбу...

Усю дарогу Кунцэвіч сядзеў засяроджаны, хмуры, маўчаў. Шафёр Міша бесперапынку расказваў нейкія свае байкі, намагаючыся «разварушыць шэфа», адцягнуць ад маркотных думак. Гэтых баек і розных гісторый у Мішы бясконцае мноства, невядома, дзе ён іх бярэ, пэўна, сам выдумляе. Іншы раз ён да колікаў забаўляе Кунцэвіча, і тады дарога здаецца карацейшай: не паспееш і агледзецца, як на месцы.

Зараз ён не слухаў Мішу. Байкі яго былі не смешнымi, нават прыдуркаватымі. Але не спыняў: хай трашчыць сабе, менш будзе прыставаць з рознымі пытаннямі. Ён любіць свайго шафёра, сам не ведае за што, але любіць. Міша хлопец не дурны, хоць трохі і балбатун, што, вядома, не ўпрыгожвае мужчыну, але машыну даглядае добра, не кідаецца ў паніку, знойдзе выйсце з любой сітуацыі. Неяк зімою прыхапіла ў дарозе такая кудаса, што трактары сядзелі ў гурбах, а Міша звярнуў на поле — і наўпрасткі, па цаліку, выехалі. Думаў, усё: тэпаць вёрст дзесяць, а тут аж пад хату прыехалі. Ас! Праўда, не заўсёды гладзіць па галоуцы Мішу, калі трэба, дае ого якога наганяю, асабліва калі без дазволу на машыне зрываецца куды-небудзь. У апошні час улёг у Селішча да Батуравай дачкі. Што ж, яно дзела маладое, але нашто машыну ганяць, калі да тых Селішчаў усяго вярсты тры? Старыя і то гэта за дарогу не лічаць, а ён... Бывае, спатрэбіцца да зарэзу, як учора, напрыклад, а яго — шукай ветру ў полі. Як завезці ўчора Апанаса ў бальніцу, каб не Лазовік аказаўся выпадкова? Во цяпер, пэўна, таму і паддобрываецца, віну сваю чуе, байкамі зубы загаворвае. А варта было б гіцлю запусціць вожыка ў парткі, каб ведаў. Але лаяць Мішу не было настрою...

Уехалі ў горад. Заўважыўшы, што з латка ля прадуктовага магазіна прадаюць апельсіны, Кунцэвіч схамянуўся, загадаў Мішу спыніцца. Выйшаў з машыны і прыладзіўся ў хвост чаргі. Чарга рухалася марудна. Адчувалася, шмат хто заўважыў апельсіны знячэўку, не меў ні сумкі, ні сеткі, ні нават цэлафанавага мяшочка, таму прадаўшчыца траціла шмат часу, робячы кулькі з газет. Гэтыя кулькі распаўзаліся, як толькі клала на вагу, буйныя ярка-жоўтыя з чорненькімі ромбікамі «марок» апельсініны вывальваліся на стол, а то і скочваліся на зямлю, падымала адзін — падала два. Словам, не работа, а адна марока. Чарга нервавалася, сыкала на тых, хто прыйшоў з пустымі рукамі. Таксама парадкі, падумаў Кунцэвіч, не маглі дадумацца даць прадаўшчыцы клееныя капшукі альбо цэлафанавыя мяшочкі — нябось, у магазіне гэтага дабра навалам.