Сакрат Яновіч - Доўгая сьмерць Крынак

Дайшлі — да першай пары коней, угадаваных, вычасаных, запрэжаных неяк па-вясельнаму; над імі ўзвышаўся румяны твар (без шапкі). Ля якогасьці, пакінутага, млына.

Вазьніца, вяла разглядаючыся па натоўпе, прасіў дапамогі ўнесьці труну ў царкву.

З наступнага воза зьлез брудны чалавечак і, быццам шукаючы ўпушчаных лейцаў, затрымаўся каля вазьніцы; з пугаю.

Дзядзька ў гумовых ботах, паставіўшы харугву пад ліпаю, брыдка вылаяўся й крыкнуў:

— Бавантур! Хадзі! Паможаш! — ён пачакаў, пакуль той зварухнецца. — Гэта сваякі? — кінуў ён праклён урачыстаму зборышчу. — Паны, я... іх маць! — і, як змардаваны дрывасек, што прымерваецца да таго, каб падняць таўшчэрную калоду, дзядзька скамандаваў: — Бавантур! Падчэпіш труну ад галавы, — на яго словы аблезлы дзяцюк ухапіўся за вугал скрыні. — А вы, двух, бярэцеся, во, там, яшчэ пакіраваў ён старым і вазьніцай.

Ніхто не абурыўся на тое.

Малебен заняў больш, чым паўгадзіны. "Чаго я тут — ні шкадуючы, ні варагуючы — стаю сярод чужых? — Сьцяпан скінуў пальчаткі. — Труп цёткі — гэта апошні напамінак таго, што за маімі плячыма ёсьць папярэднікі. Маць — о як-жа смутную я па ёй! — маўчала пра радню, стойваючы панурую гісторыю? Ня выраклася яна свайго сялянскага радаслоўя. Дык у чым-жа прычына яе заўзятага забываньня на сваякоў? А Люба — хто яна мне? Не прыехала... Жыве? Гаспадарскія жонкі нягожа старэюць, чырванаскурыя... "

Нябожчыца спачывала з блаславёным спакоем — выцягнутая, чысьценькая, апранутая ахайна, але ў паношанае. Рукі яе, скрыжаваныя на грудзях, сухія й вузлаватыя. Гаротніцкія! Дзесьці блізка жыла яна й працавала. Ніхто, таксама, не заплакаў па ёй, калі прыбівалі цьвікамі века...

"Зусім не падобная яна да маёй маці", — Сьцяпан, цалуючы настылую руку нябожчыцы, раптам адчуў, як пацяклі яму сьлёзы, неспадзяваныя; ня змог паўстрымацца і ад нежаданага ім стогну скаргі. Не адхінаючыся, ён выхапіў з кішэні насоўку й выцерся ёю. Аглухлы ад жалю, здумеўшыся гэтым, ён адыйшоў за ікону нябеснай жанчыны, каб сабрацца там з духам. "Што са мною, — мармытаў да сябе Сьцяпан. — Што гэта такое робіцца са мною? У мяне расхістаныя нэрвы! Трачу я розум з— за халернага старшыні! Ох, людзі, людзі... Ці я гэтак-жа галасіў i па маці? Ну, не, ну, добра... Ціха, ша, ша-а".

— Вы! — за Сьцяпанам стаяў незнаёмец. — Патрэбны чацьвёрты... Могілкі тут-жа, у канцы вулачкі. Во, там, — паказаў ён у паднебнае акно.

— Так, так... — усьміхнуўся да яго Сьцяпан. — Я ўжо... Ну, ідзем.

Пахавальнае шэсьце валаклося цыганскай бандаю. Ехалі машыны, i пра іх найбольш у тлуме гаварылі.

— Чый ён будзе? — голасна запытаў ззаду бабскі голас.

I Сьцяпан ведаў, што гэта гавораць пра яго; мацней абхапіў ён плечы незнаёмца, які соп пад цяжарам труны. Кант дошкі балюча муляў у ключыцу.

Над самюткай галавою сьпяваў жаваранак, расслабляючы сардэчн ас ьцю.

— Чый? Мо' гэта яе байструк...

— Мела яна другога?

— Хіба мала бандытаў хадзіла тады па вёсках? Прыйдзе такі ў хату, з карабінам, i давай яму, чаго толькі захоча...

— Гэ-гэ-гэ... I саланіны ўпрыдатак, — азваўся сшлы мужчына.

— О, нарабавалі яны ў людзей, а цяпер мураванкі сабе ў Беластоку ставяць, — загаварыла тая-ж баба. Нізкая! Кумпястая! З кучмастай прычоскай!

— Ціха! Яшчэ хто пачуе...

...Калі, урэшце, насыпаную магілу выраўнялі рыддёўкамi й нехта з радні спрашаў усіх на пачастунак — Сьцяпан павярнуў у ельнік, зь якога выбраўся ён у поле, дзе стаяла ў забыцьці хацінка пад таполяй.

Дадому трапіў ён пад абед.

22.

Каля бібліятэчкі ірдзела пячаткай павестка з камісарыяту міліцыі.

— Мыйся й хадзі есьці, — сказала Сьцяпану Кіра. "Зноў будзе пекла!" — ён старанліва вымываў бруд паміж пальцамі; на яго нагавіцах бялела колькі плямак жывіцы.

— Кіра! У нас ёсць бэнзін? Мне трэба пачысьціць...

— А я думала, што — спаліць?

— Спаліць? — Сьцяпан не адразу сьцяміў. — Ага... Слухай, Кіра, ты мая жонка ці не мая?

— Твая. Таму ты павінен схадзіць да старшыні й папрасіць у яго прабачэньня.

— Гэта ты дадумалася да таго ці твой татка?

— Я таксама.

— Значыць, цесьць першы падумаў пра гэтае. I, мабыць, дасьць ён грошай на рамонт той старшынёвай ламаччавіны?

— Такі зяць — каштуе! Ягонае папраўляньне сьвету...

— На сродкі цесьця?

— Налівай сабе есьці. Капуста — у сінім гаршку, а бульбу падагрэеш. Кампот — у рондліку, — Кіра густоўна завязала шалік на шыі, апранулася. — Я пайшла.

— Да Ані, ці як яе зваць...

— Так, да Ані.

— Тады — шчасьлівай табе дарогі!