Сакрат Яновіч - Доўгая сьмерць Крынак

Выйшаў — за мостам на Белай, ніжэй "Гродна", дзе разявы ўсё яшчэ не разыходзіліся зь месца выпадку.

Ніякавата было Сьцяпану вяртацца да сябе.

Цішыня вакол яго асобы — анямелы тэлефон, для відавоку забеганая сакратарка, выключна дробязная карэспандэнцыя, спэцыяльна дэкрэтаваная яму старшынёй, спачувальныя твары некаторых — бянтэжыла яго сваёй, усё-такі, прыдзірлівасьцю. Нейкай шаблённай вытлумачальнасьцю абясьсільвала яна Сьцяпана.

Які-ж гэта — чорт вазьмі! — аргумант: спаліць яму аўтамабіль, каб...

Ат, хуліган ён, што дарабляе сабе ідэалёгію.

Напэўна, ён і з глузду зьехаў!

Калі-б Сумленевіч быў сур'ёзным, дык ня важыўся-б на такое.

Малады, то й дурны.

21.

У калідоры чакаў Сьцяпана незнаёмец, які назваў сябе сваяком і паведаміў, што памерла цётка. Гэта было ня тое, што нечаканым яму. Прыдуманым! I Сьцяпан, усьміхнуўшыся, сказаў:

— Што-ж, памерла дык памерла... Усё чую я пра сьмерць.

— Пахаваюць яе ў пятніцу каля дзесятай гадзіны. У Каралёўшчыне. Можна даехаць туды ранішнім аўтобусам.

— Памерла, значыць, сястра маёй нябожчыцы маці?

— Ну.

"Ня ўсё, што банальнае, зьяўляецца непрыдатным", — успомнілася Сьцяпану недзе пачутае ім. Ён слухаў незнаёмца, падтакваў яму — на яго шчацэ патрэскалася немалая бародаўка з воласам.

Гэты чалавек папрасіў Сьцяпана пазваніць па тэлефоне нейкаму сваяку ў ваяводзкай камэндантуры міліцыі.

— Добра, я пазваню, але гаварыць зь ім будзеце вы...

У сакратарыяце Сумленевіч пакінуў пісьмовую просьбу аб два вольныя ад працы дні.

Выезд на пахаваньне даў Сьцяпану супакаеньне.

Царква ў Каралёўшчыне, вельмі даўняя, стаіць ля гасьцінца ў колішні двор. Пад высокім лесам. За рэчкаю, калі йсьці да яе далінаю. Зьлева ад шашы, ад пахілых вербаў.

Ужо стаяла пад ёю зграя легкавых машынаў — паняў, паноў i панятаў. Выпендрыўшыся, хадзілі яны туды й назад — от, мужыкі каля фурманак на Сенным рынку. Каля свайго.

Цела нябожчыцы везьлі з хутара, ці то зь вёскі, i Сьцяпан, каб ня нудзіцца, не глядзець на гэтых нібы жалобнікаў, не паддавацца іх агляду, забрыў на ўзьлесьсе, сьцежкай каля сухога долу, дзе, мусіць, капалі пясок на дарогу. З засмужанага неба крапаў нясьмелы дожджык i падымалася духотная імгла. За маладняком цямнелі яліны й прасьвечвалася паляна. З-за павароту выйшла пажылая жанчына. Яна зьдзівіла яго тым, што яму, чужому, сказала "Добры дзень". Спатыкнуўся ён аб мурашнік; незвычайныя мурашкі залазілі яму аж на кульшы. Недалёка стукаталі дзятлы й пужаў Сьцяпана шолах у маліньніку, заваленым сухападам. Гадоў пяць назад, успомнілася яму, у гэтай ваколіцы паляўнічыя падпільнавалі рыся. Тут, магчыма, ёсьць i зьмеі?!

Калі Сьцяпан вярнуўся пад царкву — ад машыны, памаляванай у сіні колер, наблізіўся да яго ні то хлопец, ні то мужчына.

— Добры дзень пану. Сьцяпан адказаў.

— Вы, пане, на пахаваньне?

— На пахаваньне, — адказаў Сьцяпан.

— Курыце? — той працягнуў яму пачак амэрыканскіх цыгарэтаў.

— З прыемнасьцю. Дзякую вам.

Араматызаваныя, даўкія...

— Няма, пане, пагоды.

— Так, — Сьцяпан прыгледзеўся да пашчэрбленых зубоў размоўцы. — Старыя паміраюць або ўвосень, або ўвесну.

— Цётка магла-б, пане, пачакаць да восені, — пажартаваў уласьнік сіняй машыны. — Надта-ж мноства многае работы цяпер назьбіралася ў мяне.

— Не ўдалася вам цётка...

Юнацкі мужчына раскланяўся са Сьцяпанам:

— Прабачце мне, пане.

— Калі ласка.

На масток у нізку сунуўся абоз: на пярэдняй фурманцы — труна. Відавошча быццам вяртаньне з паляваньня на некалі бачанай карціне...

Жанчыны перад люстэркамі ля кузаваў легкавых машынаў папраўлялі сабе прычоскі; мацяркі клікалі дзяцей. Шматлікая радня!

— Вязуць, — нехта голасна сказаў. — Зюнік, адвядзі далей нашу машыну, каб конь ня ўгрэў па ёй капытам...

Запрацавалі маторы. Узьняўся вэрхал, тратуарны.

— Мужчыны, — прасіў, па-беларуску, дзядок. — Мужчыны, трэба вынесьці з царквы харугвы. Ну, адну — я. Хто яшчэ?

Адгукнуўся на гэта васпаваты дзядзька ў гумовых ботах. Сьвятар — зь пеўчымі бабулямі — ужо зыходзіў да вуліцы; малады, прыкметна зьнясьмелены старамоднай сваёй прафэсіяй, разгублена тузаў свой залётны вусік (без барады). Так і гаварыў, здаецца, так і гаварыў ён: людкове, а нашто мне гэта? Расьпяўшы парасоны, жалобнікі бязладна рушылі за ім, насустрач сярмяжнаму картэжу. Можна сказаць — са злосьцю, хутка, хутчэй адбыць чамусьці не забытае, як бы забабоннае, але прадпісанае... Зь бязьлітаснымі яны каркамі. Наперадзе засьпявалі: "Са сьвятымі супакой..." — старэчыя галасы абрываліся.