Сакрат Яновіч - Доўгая сьмерць Крынак

— Са службы прыходзяць у дом хіба з чым добрым, браток? Гэта-ж усё роўна што з тэлеграмамі ў мястэчка ці ў вёску, — Сьцяпан склаў сябе: "Я, дурань, палохаю яго!" — Я, ня бойся ты, са звыклым глупствам да цябе... Ня хвораму-ж ісьці да здаровага.

— У мяне, ведаеш, Сьцяпан, балячкі на вантробе паявіліся. Бядовая справа, ведаеш, — сказаў ён для яснасьці. — Як схопіць мяне боль, дык ажно на сьцены лезу!..

Н астро й б ыў дрэн ны.

— Лечысься ты?

— Лекары, ведаеш, Сьцяпан, бы тыя адвакаты: так i паглядаюць на жменю, так i паглядаюць! — Цяпер п'ю зельле... Нямаш мне варункаў хварэць: зяць будуецца, — і, стрымана памаўчаўшы, запытаў: — А ты, Сьцяпан, не задумаў сабе — вілу?

— За што, братка?

— А цесьць у цябе ад чаго? — маршчыны на яго твары склаліся ў кашэчую ўсьмешку. — Зь ім, ведаеш, Сьцяпан, мала хто роўня ў Беластоку. Ціхенькі ён ды ўдаленькі! Ты, вазьмі, трасяні яго добра, а грошы зь яго, сам пераканаесься, пасыплюцца, бы дзічкі з грушы. Адну дачку маючы, ён можа даць...

— Ат, стары й так даволі наклапаціўся, пакуль яе, Кіру, выгадаваў, Сьцяпана непрыемна ўразіла тая непасрэднасьць, зь якой гэты чалавек у гадох падказваў яму нешта й без таго грубае.

— Дачку то ён не гадаваў, Сьцяпан. Яго дзяцьмі зьяўляюцца інтарэсы, — ужо пляткарыў ён перад Сумленевічам. — Не было такой справы, на якой твой цесьць не зарабіў. Яго, мабыць, i цяпер ты мала бачыш дома?

Сьцяпан нічога не адказаў яму.

— Ведаю я яго, бы таго каня лысага... Баба расставіла на стале шклянкі з гарбатай, пірог на залочаным паўміску, срэбную цукарніцу, павідла ў крышталёвым начыньні, вішнёвае. Талерачкі, памаляваныя ў яскравыя ўзоры, прасьвечваліся далікатнай тонкасьцю. Каля гарбатных лыжачак ляжалі пляскатыя мініяцюры лапатак; Сьцяпан дадумаўся, што імі трэба браць порцыі пірага (ён пачакаў, каб падгледзець у гэтым гаспадара). Былі й чырванашчокія яблыкі, скрыгелікі лімонаў i яшчэ штосьці.

— Я, во, прыйшоў да цябе са справаздачай камісіі, — Сьцяпан дастаў з партфэлю паперы. — Ужо перапісаная, — ён адставіў далей пасудзіну з павідлам, непрапарцыянальна цяжкую. — Чытай гэта й падпісвай.

— Ага, — пасмутнеў Віця. — Ага.. Саладзі, ведаеш, Сьцяпан, гарбату. Калі ласка, саладзі сабе...

Пірог хатняга вырабу смакаваў адмыслова. Крохкі, ён раскошліва распускаўся ў роце, выклікаючы цягучы сьлінацёк. "Калі ён пра нішто яшчэ ня чуў падпіша", — заключыў пра яго Сьцяпан, набіраючы павідла, якое рыхтавалі, відаць, паводле асаблівай рэцэптуры: ягады вішняў, цэлыя, аказаліся зусім сьвежымі. Былі яны хрумсткімі. (У прыгарадах i прадмесьцях гатуюць павідла няўмела, па-сялянску мазяватую гушчэчу, сцукраваную.)

— Ага... Ну, моцна напісана! — Віця працягнуў руку па акуляры, што ляжалі на этажэрцы. — Гм... Адразу пазнаць тут стыль Сумленевіча: просьба гучыць як ультыматум, — бліснуў ён кпіначкай.

— Рэвалюцыйная стылістыка, браток, — пацяплела Сьцяпану.

— Ну, а што новага чуваць у каапэратыве?

— Пахварэў ты ўсяго дзень і ўжо думаеш, што безь цябе там усё завалілася? — Сьцяпан, жэстам бесклапоцьця, выбраў сабе яблык. — Ніхто й ня ўспомніў пра цябе. Быў. Няма.

— Так, — яму падаўжэў нос. — Ну, а як ацанілі працу камісіі?

— Камісіі? — Сьцяпан засьмяяўся. — А я думаў, што гэта яна — ацэньвае. Каму ў галаве, брат, наша камісія? Старшыня, вось, заняты старшыняваньнем, кіраўнікі кіраваньнем, бухгальтар лікамі, і гэтак далей, — знарочна падняў ён руку з гадзіньнікам. — Ого, ужо першая гадзіна! Час мне йсьці. Ну давай, братка, падпісвай справаздачу. Хопіць гэтай распусты за гарбатай.

Гаспадар абмацаў кішэні пінжака.

I Сьцяпан зразумеў, што ён ня знойдзе аўтаручку або даўгапіс.

— Пазычу табе сваю... — сказаў ён да Віці, які, як бы ў выдказ на гэта, абціх, бы той, каму ўжо ўсё роўна.

Але, як на тую бяду, Сьцяпан ня ўзяў з сабою хаця-б алоўка.

— Ведаеш, Сьцяпан, я падпішу заўтра. На працы. Ну, ведаеш, якая розьніца: сёньня ці заўтра? Я-ж, як бачыш, цалкам здаровы... З раньня, ведаеш, Сьцяпан, я пазваню табе, прыйду й падпішу. Ну, усё ў парадку, — ён ветліва праводзіў госьця да дзвярэй. — Дзякую табе за тое, што ты наведаў мяне, і прабач мне, калі што ня так было... Ведаеш, Сьцяпан, зяць мой будуецца...

Сабака люта брахаў.

Пайшоў паркі, густы дождж.

Сьцяпан, тулячыся да платоў з навіслым гольлем дрэваў, дабраўся ўздоўж іх да Антанюкоўскай артэрыі, якраз блізка прыпынку, на якім сеў у "дзевятку" ледзь уціснуўся ў перапоўнены аўтобус. З мокрых плашчоў пасажыраў сьцякала вада, і ад размочанай на падлозе гразі рабілася коўзка. Стаяў ён, трымаючыся за расхістаны поручань.