Сакрат Яновіч - Доўгая сьмерць Крынак

— Скандаліш зь ім і чакаеш ад яго прыхільнасьці?

— Ага, ён ужо паскардзіўся на мяне перад вамі, — Сьцяпан: "Стары, урэшце, ускіпіць!" — Прызнаюся, што мне прыемна гэта пачуць. Не такі ён моцны начальнік, значыць, на якога выглядае.

— Хэ-хэ-хэ, сказаў, што ведаў... Ён цябе, браток, бы муху тую, узяў-бы ды — хрусь! — расьціснуў, хэ-хэ-хэ... Бачу, што ня надта разумееш ты, на якім сьвеце жывеш.

— Сьвет — гэта гіганцкія аб'яднаньні зладзеяў ды каапэратывы камбінатараў? Я — у вадным зь іх? I не дарос я да рэчаіснасьці? Да таго, каб брыняць капіталам, на нішто не зважаючы? — Застуда, падумалася Сьцяпану, несумненна спараджае ў мяне рэфлексы дзіцяці, якому перашкаджаюць у гульні.

— Ай, пра што мне з табою гаварыць, — цесьць, сканфужаны, наліўся крывёю. Выходзячы ад Сьцяпана, ён бразнуў дзьвярыма.

Садоваю праехаў грузавік, енкліва скавычучы маторам. За беларускімі могілкамі засноўваўся квартал асабнякоў, і гэта туды кіраваліся транспарты з будаўнічымі матэрыяламі, паўфабрыкамі. Быццам малатарня ў прыгарадным загуменьні, ляскатала там бэтонамяшалка.

Будавалі асабнякі каапэратыўныя брыгады. Заказчык абавязваўся забясьпечыць ім пастаўку цэглы, цыманту, вапны, пяску, што было няпростай справай (апрача пяску). Кожны зь іх мазгаваў самым фантастычным чынам. Яны зыходзіліся раніцай у каапэратыў, стаялі ў калідоры, галасьлівілі, жыва перадаючы сабе навіны; падобныя да неспрактыкаваных жабракоў, да пачынаючых курваў. Калі іх галасы пераўтвараліся ва ўсеагульны шум, каля дзевятай гадзіны, Сьцяпанава сакратарка прыадчыняла дзьверы ў калідор і ўціхамірвала: "Панове! Перашкаджаеце працаваць!" Ціхлі яны, як пралётны градапад, сям-там яшчэ пакрапіўшы рэплікай.

Заказчыкі прыходзілі ў будынак каапэратыву, каб сустрэцца з брыгадзірамі, што з раньня афармлялі нарыхтоўчую дакумэнтацыю ў ваддзеле паслугаў і разьвіцьця.

Пра гэтае сумнае відовішча Сьцяпан аднойчы расказаў Кіры. Яна выслухала яго, пазяхнула: "Ой, прабач мне, Сьцёпа. У маім арганізьме, відаць, замала магнэзіі", — вытлумачыла яна дзесьці прачытаным.

— Паслухай, вось, што я знайшла ў гэтай кніжцы, — Кіра зьмяніла тэму. Во, тут, — сказала яна, як заўважыў Сьцяпан, з бацькавай інтанацыяй. — Слухай: "Князі, звычайна, не ўзвышаюць людзей годных і беззаганных, бо здаецца ім, што такія людзі ня будуць мець нагоды аддзякаваць ім-жа ў гэткай ступені, як узьняты зь нікчэмнасьці выгодны чалавечак або гультай. Прычым, яны знарочна даюць такому зразумець, што фартуна, якая зьяўляецца немагчымай бязь іх вялікай ласкі, знаходзіцца ў вышэйшай цане, чымсьці выдатнасьць. Калі часамі і ўзвышаюць яны добрага й сумленнага чалавека, дык рэдка дазваляюць яму даўжэй утрымацца на дадзенай пасадзе, бо супрацьставяць яму меней заслужанага, каб даказаць, што ўлада стаіць вышэй усялякіх заслугаў, i што заслугі цэняцца толькі тады, калі яны ёю дазволеныя або адобраныя", — яна чакала Сьцяпанавых словаў.

— Гучыць, быццам інструкцыя мне, Кірушка.

— Улада, Сьцяпанка, нярэдка ўяўляецца нам той машынай, што дае прадукцыю незалежна ад таго, хто яе абслугоўвае й даглядае.

— Уяўляецца, Кірушка, уяўляецца... I ты, мабыць, памятаеш толькі аб выкарыстаньні прадукцыі, — Сьцяпан: "Яна больш чытае, чымсьці думае". Выпушчаную-ж дэталь можна, звычайна, шпурнуць у балота або выкарыстаць зусім па-іншаму...

— Ну, я пайшла, — Кіра абарвала гаворку.

— Куды ты, Кіра? Вечар-жа...

— Я — да Ані.

— Няхай-бы тая Аня прыйшла да нас.

— Не люблю я канкурэнцыі, — какетна адказала яна Сьцяпану, падмалёўваючы сабе вусны перад люстрам.

Сьцяпан падаў ёй паліто й прыгожую шапку, якой яна ганарылася.

— Не заседжвайся, Кіра, доўга.

— Ня буду, Сьцяпан.

— Я выйду па цябе. Скажы, дзе мне чакаць?

— Нашто?! Я, хіба, маленькая?

— От, былое ўспомнім, пазаляцаемся да сябе на вуліцы...

Яна не даслухала яго. Гэтак сьпяшаюцца людзі, якім засталося пяць хвілінаў на тое, каб не спазьніцца на працу — заспаўшыя.

Ці гэта ад сутыкненьняў зь цесьцем, у якія аж ня верылася яму, ці ад гутарак з жонкай, якая штораз відавочней аддалялася кудысьці ў сваё, Сумленевічу — ад некаторага часу — працавалася надзвычай спакойна. У працы бываюць зацішшы, калі няма цяжкіх у вырашэньні справаў i шанцуе; сьвінствы, i тыя нікому не ўдаюцца тады. Дзейнічае закон пралётнай бюракратычнай анамаліі, сказаў Сьцяпану супрацоўнік, які, увосень i па-п'янаму, плакаў ад крыўды, што ўдаўся ён трусам. ("Ты палахлівы, але ўчцівы", — суцяшаў таго нейкі польскі сябар, намовіўшы яго на паўлітроўку.)