Сакрат Яновіч - Доўгая сьмерць Крынак

Кіра вымывала ў кухні гаршчок.

— Не пашкодзіла-б дастаць па знаёмстве крыху шчасьця на жыцьцё, — сказаў Сьцяпан. I не адумаўшыся: — Ну, каб хоць дзе-небудзь пазычыць яго!

Кожная зь іх зразумела яго па-свойму.

"Калі сапраўды яно так, што застуда наганяе нэрвозную ўзбуджанасьць, дык мне яшчэ далёка да выздараўленьня, — практыкаваўся Сьцяпан. — Я-ж, фактычна, у чужой хаце, а пляту такія глупствы! I нашто мне гэта?! У чымсьці падобны я да Кіры? У зносінах са старшынёй? Ён-жа прапанаваў мне своеасаблівы шлюб! Ці-ж ня так? Будзь маёй, э, сакрэтнай каханкай, мілы Сумленевіч. Э, не пашкадуеш таго, — перакрыўляў яго Сьцяпан. — Божа мой, дай мне сілу памяняць працу! Або нагоду дзеля гэтага. Го-го, лёс паказвае хвігу... Умееш, Сумленевіч, толькі прасіць, кажа лёс. Прэч, баязьлівец! Уцякай, бо сабакаў нацкую на цябе. Ну!.."

Пошукі новай працы. Лёгка сказаць сабе, што пакіну багну, у якой засеў па задніцу, i вылезу на сухое месца. Неяк аднаго разу Сьцяпан выцягваў з кляткі цешчыну курыцу: падчапіў, дурную, рыдлёўкай ды ўдала выкінуў на бераг. Яна, выратаваная, паляжала на баку, а потым, як бы сама ня верачы ў шчасьлівую ёй падзею, села й разглядалася. Калі, мокрая й абясьсілелая, урэшце падыйшла да іншых курэй на падворыку, тыя пачалі дзюбаць яе, бедную, i праганяць. Слабую й гідкую! Яна хавалася ад іх, пераважна, у лапухох, што буйна расьлі між платамі; куры няхутка прынялі яе назад у чараду. Няўдаліца так i хадзіла збоку ад усіх, быццам у кожную хвілю чакаючы ўдараў...

Зьмяніць працу. Ад чагосьці трэба пры гэтым адмовіцца. Нешта — тут прайграць. У нечым камусьці паддацца. Перабегчы з адной дарогі на другую, цераз аблагі або кустоўе, калечачыся й марнуючы адзеньне, са страхам... Зь імклівасьцю, якая, апроч адноўленай надзеі, наўрад ці да чаго набліжае. Як паварот з бурлівага возера ў затоку, каб зь іншага напрамку дасягнуць намечанае далёкае; мо' ўздоўж чаротаў i парослых лесам страмізнаў, абаплываючы паўвостраў Высмалы...

Рабі што хочаш, а й так выйдзе на тое, што перайшоў ты на багацейшы заробак, дзеля якога трэба будзе апусьціць хвост — пераканаесься — вельмі нізка. Стаўкай будзе — выявіцца гэта табе — магчымасць звычайнага фізычнага існаваньня з хілымі аздобамі накшталт асабістага гонару або ўласнага, выключна ўласнага, пачуцьця годнасьці.

"Залішне я палохаюся?" — Сьцяпан дастаў зь бібліятэчкі кніжку, якую забываў прачытаць: "Мікалай I i яго часы". За акном буркаў голуб, на выгнутай галіне сьлівы. Адзінокі, ён прылятаў сюды аднекуль з Садовай? З-за майстэрні шапніка, пагорбленага скнары, у якога дачка ўцякла з паручнікам, як казаллі, на чэскую граніцу...

Голуба Сьцяпан бачыў ня раз; ён у чымсьці быў яму патрэбны...

Не чыталася Сьцяпану.

I, наогул, замаркоціўся ён.

У ваглядзе ўжо пяройдзенага ёсьць салідная адлегласьць, што дазваляе назіраць за прадметам ці зьявай — поўнасьцю. Сьцяпана неспакоіла ўласная нецярплівасьць у суадносінах з асобамі, зь якімі ён сутыкаўся на службе. У некаторай ступені спалучаў ён гэта са сваім становішчам, з тым, што ня меў патрэбы змагацца за тое, што называлася ніштаватымі ўмовамі быту. Не даходзіў да яго непасрэдны сэнс намёкаў старшыні наконт матэрыяльнай карысьці супражжа зь ім, i мёртвага заціску, уладнага, у выпадку супраціўленьня...

Бясстрашша Сумленевіча, незразумелае ў супастаўленьні зь мізэрнасьцю прадмету разнагалосься, падказвала залішне здагадным яго сябром існаваньне ў ім не дэшыфраванай мэты, дзеля якой уяўляўся ён ім гатовым на ўсё! Прытым застрахаванай, відаць, надзейнай зарукай...

"Яшчэ ня позна мне паправіцца?" — Сумленевіч выразьней учуваўся ў характар свайго падыходу да штатных абавязкаў у каапэратыве, з тоенай прыемнасьцю канстатуючы іхную, у немалой меры выгодную, функцыю. Меў ён на тое доказы ў выглядзе падтрымкі яго пачынаньням, якую дэкляравалі якраз супрацоўнікі ня толькі пазбаўленыя рэальных уплываў, але, што найгоршае ў найгоршым, і волі да барацьбы. Алькаголікі-пачаткоўцы. Сэнтымэнтальныя. Спадзяваліся пагрэцца каля яго?

Гэта паказвала на наяўнасць памылкі, да таго-ж асноўнай, што, магчыма, меў ён справу з незразуменьнем сапога сябе. Са стварэньнем, відаць, несур'ёзных праблемаў, якія зацікаўлялі яго — мо' й выключна яго? — перш за ўся настроем і пачуцьцёвай абалонкай, бы ў людзей, сьпіхнутых у бок, што страцілі здольнасьць цэльна аналізаваць навакольнае...

У неталерантнасьці да заганных паводзінаў блізкіх яму асобаў, Сумленевічу не давала супакоенасьці нешта процілеглае, падобнае да зьдзіўленьня, аднак безназоўнае. Непараўнальнасьць імкненьняў з дасьведчанасьцю, неперавараная ўпэўненасьць у тым, што адзінка падлягае дзеяньню безасабовых утварэньняў, акалічнасьцям? У Сьцяпана былі веды па гэтаму пытаньню; не хапала яму непаўторнага, свайго, матэрыялу, які можна ўзяць са сьвету, каб самому ўспрыняць праўду аб ім, няхай і агульнавядомую...