Сакрат Яновіч - Доўгая сьмерць Крынак

Сьцяпан Сумленевіч, ты пераскочыш старшыню, — гэтак, нячутна, якісьці... З тых, хто прыходзіў наведаць яго? Ты добры, бо ў цябе няма выйсьця. Разумееш? Дабрыня зьяўляецца ў цябе сродкам. Ты, Сьцяпан, бессаромна махлюеш, называючы яе сваёй мэтай! Я, Сьцяпане, у дзяцінстве марыў пра малаточак. Калі яго, нарэшце, займеў — вышукаў яму адмысловае месца, пад іконаю. Бацька аднойчы ўбіў ім цьвік у сьцяну, i я, ад такой зьнявагі, плакаў...

— А я, — умяшаўся Сьцяпан, — калі ты хочаш ведаць, дык не супроць пакарыстацца дабром у імя шчасьця чалавечага...

— Мы ўжо гаварылі з табою пра гэта, — перабіў Сьцяпана... Нейкі мутант? Паўтараесься! Сьвет існуе, Сьцяпане, ня толькі ў тваіх памерах. Цябе, бачу я, зьдзіўляе тое, што думку нельга ўзважыць або вымерыць цэнтымэтрам? Га? Усё па-за фізыкай, дарагі, калі ўспрыймаць рэчаіснае як ідэю...

— Адчапіся! Мне баліць галава...

— Болю таксама ня зьмераеш, напрыклад, грамамі. I роспачы. I жалю, суму.

— Каштоўнае не паддаецца малатку...

— Уставай, Сьцяпанка, есьці, — зьявілася Кіра. — Атуліся пледам i сядзь. Паабедаеш у пасьцельцы.

— Каб ты ведала, Кіра, як я гіджуся ежаю!

— Перамагайся! Табе трэба мацавацца.

— Калі пагляджу я на цябе, дык робіцца мне лягчэй. Ты — маё лякарства!

— Ах, чым ужо я не была ў цябе: мышкаю, хмурынкай, іскаркай, пчолкай, шчасьцейкам... Аптэкаю — першы раз, — яна падала Сьцяпану грэбень. — Ну, варушыся, Сьцёпа, прыгладзь свае кудлачы.

Расол з курыцы ды катлетка па-венску былі, несумненна, смачнымі. Каб пракаўтнуць іх, Сцьпан дапамагаў сабе, зазвычай, аналізам памылак герояў у кніжках, якія чытаў у дзяцінстве... Палкоўнік наладзіў засаду ля пераходу цераз Патамак. Ён зрабіў-бы лепш, застаючыся ў крэпасьці. Праўда, Вялікае Вока меў магчымасьць аблажыць гарнізон Джона, каб голадам прымусіць яго здацца ў палон; харчоў хапіла-б яму не больш як на тыдзень, ну, на два, калі браць пад увагу конскае мяса. Першае, што павінен быў зрабіць палкоўнік, гэта выкапаць у крэпасьці калодзеж — блізка галоўнага збудаваньня. З вадою можна доўга пражыць! Далей — карыстаючыся разьмяшчэньнем над затокай Патамаку — была ў Джона магчымасьць арганізоўваць рыбную лоўлю невадам, узьвесьці шырокае памосьце, абгароджанае частаколам... Рыба штодзень, безумоўна, надакучае, але, калі-б нарыхтоўваць зь яе ўсялякія стравы з дадаткам каніны, тады атрымалася-б няблага. Шчупачок, скажам, печаны на ражне, жоўценькі, гм, смакавіты пальчыкі аблізваць! Або акунькі. Драбязу найлепш смажыць, а вялікія рыбіны кідаць у юшку.

— Еш, Сьцяпан, — заклапочана загаварыла цешча, што ўвіхалася ля пліты. Усё еш.

— Ем...

...Іньдзейцы сушаць конскае мяса: рэжуць яго ў вузэнькія палосы. Сухое, яно не псуецца. Каб пячы, трэба спачатку памачыць яго?

Вялікае Вока не стрываў-бы доўга пад крэпасьцю: зямля ля падножжа горадні аказалася-б усыпанай касьцямі рыбак! Чырванаскурыя ваяўнікі, босыя, адбягаліся-б прэч пад агнём са стрэльбаў, адпаўзаліся-б, ня могучы ступіць нагою... Ах, адбылася-б разьня... Трупы гніюць, шыраць заразу. Спатрэбіліся-б перамовы зь Вялікім Вокам, каб дазволіць яму забраць тую трухляціну, ага. А што было-б, калі-б ён здагадаўся?..

— Катлетка смачненькая, — падселася да Сьцяпана Кіра. — Чаму ты не ясі? Ну, хоць кавалачак...

— Не падганяй мяне, Кіра. Я зьем, — Сьцяпан: "Калі-б я быў на месцы палкоўніка Джона..." — Кажу табе, што зьем, значыць — зьем!

— Не надакучвай ты яму, — бессэнсоўна заступілася за яго цешча. — Хворы... Слабы...

— Я налью яму гарбаты, — падхапілася Кіра. — Моцнай, індыйскай.

— Хочаш змарнаваць чалавека! Вунъ, з павідлам трэба! — цешча паставіла слоік з чорнымі парэчкамі.

Кіра рэзка адказала матцы.

Ёй усё часьцей здаралася спрачацца са старою. "У яе гэта ад гаспадынінскай ролі, — заключыў аб жонцы Сьцяпан. — Незайздроснае служэньне мужу нават жыцьцярадасную жанчыну пераўтварае ў мэлянхалічнае стварэньне. Перакрэсьлівае яе значнасьць. Яна стаецца неабходным дадаткам да кватэры, мэблі, пасьцелі, мараў... Каханьне, і тое ня можа тут нічога зьмяніць. Наадварот, зацьмяняючы ўсьведамленьне аб'ектыўнага становішча, закончваецца яно гвалтоўным выбухам скаргаў на мужа ды жалю да яго. Страсьць — толькі эпізод жаданьня, імя якому Мець. (Чорныя парэчкі, чуў Сьцяпан, узмацняюць нэрвы.) Прэм'ера яснасьці выклікае шок. Няўжо быў я сьведкам рэпэтыцыі таго ў Кіры?" — Сьцяпан страсануў крышынкі з пледу.

— Дзякую вам. Я лягаю хварэць далей.

— Смакчы глюкардыямід, — сказала Сьцяпану цешча. — Гэта ўзмоцніць тваё сэрца, — яна высыпала на плед некалькі цукерынак прафіляктычнага леку, — вось, дастала ў знаёмай...