Сакрат Яновіч - Загоны

Пытаў ён. Хацела сказаць і не сказала.

— Зойдзем на хвіліну ў гандлёвы дом.

У гандлёвым доме ля драгерыйнага прылаўка пуста, прадаўшчыца непрыстойна пазяхае.

— Пакажыце французскія адэкалоны, — папрасіў мастак.

Купіў цэлы камплект.

— Гэта для пані.

— Што вы!? — жонка малавеле не ўпусціла камплект на падлогу.

— Дробязь, — яго вочы прасіліся. — Я ўдзячны вам за ўчарашнюю раскошную бяседу. Я многае вінаваты пані. Дазвольце адплаціцца хоць гэтым скромным падарункам.

Бачыла, як дарагую цану заплаціў за іх і падумала, што ён нежанаты.

— Не трэба, — паўтарыла яна. Прадаўшчыца ўсміхалася да яе ўсмешкаю, быццам гаворачы: «Дурненькая ты, ой, дурненькая ты, бяры і маўчы». Выйшлі на вуліцу.

— Вельмі дзякую пану.

I падала руку на развітанне.

Ён, не сціхаючы, гаварыў мілыя словы.

Пашоў у кірунку кавярні МШК, сустрэў высокага чыноўніка, прывітаўся з ім без шанавання. Стаялі і смяяліся. Высокі чыноўнік пашоў у кірунку ратушы, мастак да кавярні.

Жонка не адразу рушыла дадому, пачала ісці толькі тады, калі мастак ужо пэўне шукаў вольнага месца ў кавярні, а высокі чыноўнік якраз даходзіў да каваных падваротняў ратушы. Высокага чыноўніка бачыла раз, ён жыў дзесьці недалёка, спяшаў на працу, непаголены і пасля восьмай гадзіны.

Калі жонка нарадзіла сына Юрка хадзіў штодзень у бальніцу пры вуліцы Варшаўскай, дзе яна знаходзілася, заносіў ёй кампоты, шакалад, фруктовыя сокі, некалькі разоў удалося яму раздабыць апельсінаў, якія рэдка калі прадаюць у Беластоку. Пісаў пісьмы. Усё гэта адносіла да жонкі стараватая медсястра і прыносіла пісьмы ад яе, з бальнічнай палаты.

Аднаго разу медсястра сказала:

— Чаму пан не купіць кветак?

Юрку стала вельмі брыдка.

На другі дзень ён прынёс кош жывых кветак.

— Трэба іх зрэзаць, — сказала медсястра. — З зямлёю нельга іх нясці ў палату.

Яна памагала яму зрэзваць кветкі і скласці букет. Потым ён рабіў гэта сам.

Марыся праляжала доўга, у яе былі цяжкія роды.

На нараду ў міністэрства выехаў з Беластока поездам непасрэднай камунікацыі Ленінград — Познань — Берлін. Апошні вагон меў нямецкую назву і блішчэў нікляванымі клямкамі. Туды праходу не было і Юрка адважна глядзеў на немак, якія курылі і пілі са шклянак ліманад; добра дагледжаныя і густоўна апранутыя жанчыны. Яны вярталіся з экскурсіі ў СССР і безупынна са смехам расказвалі адна другой.

Глядзеў і зазлаваў на іх: яны ні на што не звярталі ўвагі, не глядзелі, але коўзаліся. Позіркі, як у дзяўчат на каньках.

Варшава ашаламляла гукамі, ашаламляла радасцю і смуткам. Хацелася жыць у ёй і не хацелася жыць у ёй. Баяўся, што калі-небудзь запрапануюць яму працу ў Варшаве, прапануюць найлепшым. Што адкажа?

Глупствы! Каму ты патрэбен? Поўна сваіх, ніхто не хоча на правінцыю. Так супакойваў сябе, але ведаў, што гэта можа быць таксама няпраўдай, як праўдай.

Нарада адбывалася ў канферэнцыйнай зале, падобнай на салон у італьянскіх фільмах. Адчуваў, што не выходзіць яму элегантная прастата, з якой вядуць сябе іншыя ўдзельнікі нарады, асабліва міністэрскае начальства.

Трэба практыкаваць. Вернецца ў Беласток, будзе практыкаваць перад вялікім люстрам у кватэры: усмешку захаплення, жэст прывітання, свабодны крок па мяккім дыване, сімпатычная ўвага да субяседніка і г.д. З нарады запамятаў прыклады.

Калі развітваўся з дырэктарам дэпартамента, паціснуў яго руку энергічна, але нямоцна, усміхнуўся і паглядзеў проста ў вочы. Гэта была імправізацыя аднаго з заўважаных прыкладаў. I, як здалося, някепская.

Дырэктар дэпартамента сказаў:

— Будзем у Лодзі, — ён паблытаў твар Юркі з іншым, але гэта было так міла сказана, што Юрка ўсведаміў памылку тады, калі ўжо знайшоўся ў беластоцкім цягніку.

А тады адказаў дырэктару:

— Гэта нарада была вельмі патрэбнай, пане дырэктар.

Трэба б сказаць: пане міністр.

Ногі, як калодкі. Аджылі, калі апынуліся ў натоўпе Маршалкоўскай вуліцы, натоўпе няважным, абы якім. На Кракаўскім Прадмесці сеў у таксі і заехаў на вакзал.

У сераду не спадзяваўся важных спраў, так заўсёды ў сераду.

Сказаў сакратарцы:

— Выходжу ў горад. Вярнуся праз гадзіну. Сакратарка чакала, пакуль ён скажа, куды выходзіць?

— Проша пані, буду праз гадзіну.

Зайшоўшы ў кватэру, хутка распрануўся і ўставіўся перад люстрам. — Дзень добры, пане міністр... — эх, рукі маюць няскромны выгляд! Яшчэ раз: — Дзень добры, пане...

Пагаварылі з пятнаццаць хвілін. Ён ніколі не зразумеў таго, што людзі адно гавораць, а другое робяць. Мо не тое, што не зразумеў; таго ніяк не магла прыняць яго свядомасць, ён.