Сакрат Яновіч - Загоны

Белае неба і цудоўна радасна наўкола. Прыемная гарачыня, над вадою прыемная гарачыня. Брат вырабляе ў вадзе.

Недзе далёка зноў заспяваў знаёмы, у яго набрыняўшы голас. Юрка адчуў штосьці, што ўжо было: касілі жыта — знізу, ад мястэчка, часамі прыходзіла музыка, пустынная і нетутэйшая, сумная, то праз меру сонечная. Не хацелася касіць жыта. Наогул, не хацелася працаваць, гэта была мука. Выехаў у Беласток вучыцца. У Беластоку хацелася есці; хацелася быць у Беластоку, але каб есці тады, калі хочацца, а не тады, калі трэба. Цяпло і бесклапотна. Адно есці хочацца моцна, да таго моцна, што ў канцы думаеш толькі аб бульбе і хлебе. Пахне хлебам і... пожняю.

— Гэй! — крыкнуў знаёмы голас.

За рэдкім чаротам паказалася яго лодка

— Будзем есці, — знаёмы голас просіцца. Брат улез у лодку.

Распаролі кансервы, разарвалі хлеб. I елі.

На белым небе ластаўкі, у сонцы матылі над вадою. Пад верх падплыла плотка, бліснула срэбрам і патанула ўглыб. Падплыло дзве плоткі, адна малая. У трыснёг нырнуў цень вялікай рыбы. Стрункі трыснёг напіваецца вады, блішчыць зялёным вастрыём. Па-над трыснягом верхавіны пушчанскай рэзервацыі.

— Смакуе на свежым паветры, каня з'еў бы, — гаварыў брат. У яго поўны рот.

— Гм, — Юрка палічыў патрэбным азвацца. Ад неба цішыня і спакой. Мацней зелянеюць верхавіны пушчанскай рэзервацыі, мацней бліш-чыць трыснёг, плоткі спакойныя, матылі даверлівыя.

— Цудоўны дзень.

Гэта сказаў знаёмы. I Юрка паверыў яго голасу.

Потым паплылі далей, заплылі за рэзервацыю баброў. Было гэта вельмі далёка. Сонца пахілілася на захад, рашылі вяртацца. Да лодкавай станцыі даплылі на змярканні, знаёмы пайшоў шукаць сімпатычнага белавежца. Знайшоў яго на забаве ў клубе.

Здалі лодкі і пайшлі ў гасцініцу.

Снілася ім штосьці моцна высокае, ціхае, і радаснае. Калі прачнуліся, была раніца і сіняе неба, высокае сіняе неба.

ДЗІЎНАЕ ПІСЬМО

Кіра і Саша прыйшлі са школы. Кіра прыйшла першай.

— Саша! — засмяялася Кіра, калі ўбачыла ў дзвярах брата. — За тыдзень канікулы!

— Ну і добра, — адказаў Саша. Ён быў злосны на яе за тое, што яна хваліцца пяцёркамі.

Кіра з'яўляецца выдатнай вучаніцай, у яе адны пяцёркі. Раз мела чацвёрку і то плакала.

— Не цешышся, што хутка канікулы? — здзівілася Кіра. Яна не здагадвалася, што Саша зайздросціць ёй пяцёрак. Ён ні разу не сказаў ёй гэта, шанаваў сваю сястру і не дапускаўся да таго, каб зрабіць ёй прыкрасць. Ведаў, што яго зайздрасць беспадстаўная, мог бы быць такім жа добрым вучнем, але не хапала яму цярплівасці добра адрабляць хатнія заданні.

— Ведаеш што, — пачала гаварыць таемным голасам Кіра, калі Саша паклаў свае рэчы на месца і выгодна рассеўся ў крэсле. — Мама гаварыла, што ў ліпені паедзем над азёры. Тата ўжо заказаў домік...

Саша здагадаўся, што хоча сказаць сястра.

У мінулым годзе, каля возера Зэльва, на поўнач ад яго высокага берага, у старым лесе знайшла Кіра манету. Ляжала на вузенькай сцежцы ў малінніку, па якой толькі што хтосьці прайшоў; сляды былі зусім свежыя, завялі яны да вялікага каменя, аброслага мохам. Далей, за каменем, слядоў не было.

Сталася гэта ў апошні дзень канікулаў і трэба было вяртацца дамоў, у Беласток. Тата сказаў тады, што гэта вельмі старая манета, але не хацеў верыць, што Кіра знайшла яе на сцежцы. У школе настаўнік доўга прыглядаўся да манеты пакуль удалося яму прачытаць невыразны, вылінелы надпіс: была гэта манета Вялікага Літоўскага Княства, выпушчаная ў XVI стагоддзі.

Хто згубіў гэту манету ды адкуль узяў яе? Чаму сляды канчаліся каля вялікага каменя? Так вялікага, што каб улезці на яго, Кіра станавілася Сашы на плечы...

Кіра і Саша сядзелі, думаючы аб усім тым, што здарылася мінулым летам.

У кухні маці рыхтавала абед.

— Кірачка, — сказала маці. — Хадзі, паможаш мне памыць пасуду.

— Іду, маманька, — Кіра ўстала, паглядзела на Сашу і сказала: — Саша, прыбяры наш пакой. Пагаворым потым.

Праз чатыры дні пасля гэтай размовы, калі ўвесь клас ужо рыхтаваўся да ўрачыстага заканчэння навучальнага года, пісьманосец прынёс у школу пісьмо да Кіры. Хлопцы і дзяўчаты жартавалі, што да Кіры піша нарачоны. Яна схавала неспадзяванае пісьмо, прачытала яго ў ў парку, каб Саша не ўбачыў.

Хтосьці напісаў:

«Паслухай добрай парады, вучаніца Кіра! Калі паедзеш на канікулы, цешся сонцам і вадою, але не сунь носа ў не свае справы, бо можа стацца няшчасце вялікае з табою і тваім братам. I будуць плакаць маці з бацькам!